Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spóromodelicharakterpolskiegoparlamentuwlatach1939–1956
11
narzędziemwładzyNaroduijegozgodnejwoli,powołany,byNarodowisłu-
żyć”.Deklaracja,nawiązującdooświadczeniaprezydentaz30listopada1939r.,
wyraźnieodrzuciłakoncepcjęrządówarbitralnych,niepodlegającychkontroli
instytucjizapewniającychzgodnośćichpolitykizwoląNarodu.HWykluczonyjest
naprzyszłość–stwierdzaładeklaracja–trybrządówjednostki,rządnieodpowie-
dzialnyiniekontrolowany”.
RządprzedstawiłrównieżwswejdeklaracjiwizjęustrojuprzyszłejRzeczy-
pospolitej.Polskawinnabyćpaństwemdemokratycznym,opartymna
zasadachchrześcijańskich,wktórympodstawoweswobodyobywatelskiebędą
zagwarantowane.Zawartyzostałtakżewdeklaracjizarysprzyszłegosystemu
rządów.Miałytobyćrządywłaściwedlasystemudemokracjiparlamentarnej;
rządysprawne,odpowiedzialneikontrolowaneHprzezrzetelneprzedstawi-
cielstwonarodowe,wybranewuczciwychwyborach,dokonanychnapodstawie
demokratycznejordynacjiwyborczej”.Deklaracjanieprzesądzałabezpośrednio
kształtusystemuwyborczego,chociażwówczasprzeważałyopcjenarzeczsys-
temuwiększościowego5.InteresującabyłazapowiedźHrządówsprawnych”,która
korespondowałazzawartymiwróżnychdokumentachprogramowychstronnictw
politycznychzapowiedziamiustanowieniasilnych,parlamentarnychrządów.Na
tedeklaracjeoddziaływałapamięćprzerostutzw.sejmowładztwasprzedroku
1926,którewznacznejczęściopiniispołecznejdoprowadziłodokompromitacji
ideirządówparlamentarnych,stwarzającsprzyjającygruntdlazamachumajo-
wego.Miałytobyćprzetorządysilne,stabilne,uniezależnioneodzmiennych
kaprysówniestałychwiększościparlamentarnych.Niewskazywałanatomiast
deklaracja,pozadomniemanymsystememwiększościowym,drogiprowadzącej
doosiągnięciatakiegostanu.
Generalnezapowiedzideklaracjigrudniowej1939r.rozwinęłaiwzbogaciła
kolejnadeklaracjarządu,przedstawionaprzezpremieraWładysławaSikorskiego
nainauguracyjnymposiedzeniudrugiejRadyNarodowejRP24lutego1942r.6
HPolskabędziepaństwemdemokratycznymirepublikańskim–głosiładeklaracja
lutowa–przestrzegającymściślezasadrządówparlamentarnych,odpowiedzial-
nychprzedrzetelnymprzedstawicielstwemnarodowym,reprezentującymwpełni
wolęcałegospołeczeństwaiwybranymwpowszechnym,równym,bezpośrednim
itajnymgłosowaniu.Naródpolskiodżegnywasiębezwzględnieodwszelkich
sprzecznychzzasadamidemokracjitotalnychzasadrządzeniaijakiejkolwiek
dyktatury”.Równieżitadeklaracjamocnozaakcentowałazasadęrządówsil-
5Por.A.Friszke,Wizjaprzyszłegopaństwawkoncepcjachczterechstronnictwobozurządo-
wegowkraju1939-1944,[w:]Państwowpolskiejmyślipolitycznej,t.VII,Wrocław1988,s.191.
6Tekstdeklaracjiz24lutego1942r.podajęza:J.Zając,Terenoweorganywładzywpro-
gramachidokumentachpartiipolitycznych1940-1950,Warszawa1988,s.15;Por.także
A.Friszke,Okształtniepodległej,Kraków1987,s.379in.
