Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spóromodelicharakterpolskiegoparlamentuwlatach1939–1956
13
zydentRzeczypospolitej.Memorandumniewypowiadałosięwprostnatemat
systemurządów.Mającnauwadzewcześniejszedeklaracjerząduwtymprzed-
miocieorazzapowiedźpowołaniarządukoalicyjnego,możnajednakżewnosić,
iżpodtrzymanazostałakoncepcjarządówparlamentarno-gabinetowych,odpo-
wiedzialnychpolitycznieprzedparlamentem.
Takprzetoanalizadokumentówpolityczno-programowychrządupolskiego
naobczyźnieprowadzidowniosku,żestałonnastanowisku,iżniepodległa
Rzeczpospolitapowinnamiećustrójdemokratyczny,wktórymźródłemwładzy
będzieNaród,aparlamentbędziesięwywodziłzdemokratycznych,pięcioprzy-
miotnikowychwyborów(początkowonieoptowanowyraźniezaproporcjonal-
nością).Rządmiałponosićpolitycznąodpowiedzialnośćprzedparlamentem,
leczmiałtobyćrządsprawnyisilny.Zamierzanotoosiągnąćm.in.poprzez
określonąrekonstrukcjęsystemupartyjnegoorazumocnieniekonstytucyjnej
pozycjiRządu.
II.Parlamentaryzmwdokumentachprogramowychstronnictwpolskiego
państwapodziemnego
Równieżwkrajuklęskawrześniowaprzyniosłakryzyszaufaniadosystemu
sanacyjnego.Pozaczęściąpodziemnejkadrywojskowejorazniewielkichpoli-
tycznychgruppostsanacyjnych,prawiewszystkiewiększeugrupowaniapolskiego
państwapodziemnegozakładały,iżustrójPolskiniepodległejzostanieoparty
naodmiennychzasadach.JedyniepodziemneStronnictwoNarodowe,
azwłaszczatzw.grupamłodychwjegołonie,odrzucającwerbalniefaszyzm
itotalitaryzm,zmierzałodoustanowieniapaństwanarodowegoielitarnegozara-
zem,osilnejwładzywykonawczejizograniczonymparlamentem11.Stronnictwo
Narodoweniewypracowałojednakdokumentu,którybymożnabyłouznaćza
oficjalnyprogramtegostronnictwa.Latem1943rokujegoprzedstawicielzaak-
ceptowałjednakdeklaracjęprogramowąKrajowejReprezentacjiPolitycznej,
chociażspotkałasięonazkrytykąwszeregachstronnictwa12.
Pozostałetrzygłównestronnictwa,niezależnieoddzielącychjeróżnic,zwłasz-
czawprzedmiocieprzyszłegokształtuustrojuspołecznego,łączyłozarówno
odrzuceniemożliwościprzywróceniazasadiinstytucjiustrojowychzczasów
sanacji13,jakipodkreślaniekoniecznościkształtowaniaustrojudemokratycz-
11Por.Programypolskichpartiipolitycznychiugrupowańpartyjnychlatwojnyiokupacji
hitlerowskiej,wyb.ioprac.K.Przybysz,Warszawa1987,s.133,atakżeA.Friszke,Wizja…,
s.200in.
12Por.A.Friszke,Wizja…,s.205.
13Chociażstałyonenagruncieposzanowania,wokresiewojny,konstytucjikwietniowej.
