Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Spóromodelicharakterpolskiegoparlamentuwlatach1939–1956
negowprzyszłej,niepodległejPolsce.Stronnictwateprzygotowałydokumenty
programowe,wktórychprzedstawiłyswojestanowisko,zresztązregułydość
ogólnikowo,wsprawienajważniejszychkwestiiustrojowych.
NiewielkieStronnictwoPracyodgrywałowpaństwiepodziemnymznaczącą
rolęprzedewszystkimzewzględunaideowewięziztymstronnictwemwielu
czołowychprzywódcówemigracyjnychikrajowych,zgen.Sikorskimnaczele.
Rozwiniętyprogramstronnictwapowstałpóźno,bodopierowdrugiejpołowie
1944r.14Mimoiżjesttodokumentobszerny,sprawysystemurządówznala-
złystosunkowoniewielkiewnimodzwierciedlenie.Programszczególniemocno
zaakcentowałodrzuceniewszelkichformtotalizmuioparciesystemuustrojo-
wegonazasadziedemokratyzmu.Byłotoprzytymujęcierealistyczne,wmyśl
któregoHdemokracjaniepowstajejedynieprzezzmianękonstytucji,czyobale-
nieustrojuautorytatywnego.Demokracjętrzebawywalczyć,wychować,wypraco-
wać”,atakże,iżHdemokracjatoustrój,wktórymniedecydujesiła,leczprawda”.
Takzatemprogramszczególniesilniepodkreśliłznaczeniespołecznychgwarancji
systemudemokratycznego,którybeznichmożebyćtylkoczystąfasadą.Program
głosił,iżstronnictwoHdążydougruntowaniawPolscesilnej,aleprzezspołeczeń-
stwokontrolowanejwładzy.Administracjawinnasłużyć,aniepanować”.Par-
lamentmiałbyćciałemdwuizbowym,przyczymizbąogólnopolitycznąmiałbyć
tylkoSejm,pochodzącyHzeswobodnychiprzezspołeczeństwokontrolowanych
wyborów”.Początkowostronnictwoopowiadałosięzasystememwiększościo-
wym,mającymzapobiegaćrozdrobnieniupolitycznemu.Od1944rokuwzięła
góręopcjanarzeczwyborówproporcjonalnych,wynikającazobawcodowła-
snychszanswyborczych15.HIzbaposelska–argumentowano–winnaodzwiercie-
dlaćzmianynastrojówpublicznych”.Senatpowiniennatomiastreprezentować
czynnikifachowościitradycji,składającsięgłówniezprzedstawicieliróżnych
grupsamorządowych.
StosunkimiędzySejmemarządemujętezostałyodstronynegatywnej
–HSejmwinienbyćbezwzględnieodegzekutywyniezależny”.Zapewniałoto
izbieautonomię,alesamoprzezsięnieprzesądzałojejpozycjiwstosunkudo
rządu.Wświetlejednakinnychtezprogramustronnictwanieulegawątpliwości,
iżskłaniałosięonokusystemowiparlamentarno-gabinetowemu,jednakwnieco
odmiennejniżdo1926rokupostaci.
Niewątpliwienajpełniejsząwizjęprzyszłegoustrojupaństwowegoimiejsca
parlamentuwmechanizmiewładzydałanajsilniejszainajbardziejmasowapar-
tiaczwórporozumienia–StronnictwoLudoweHRoch”.Zdecydowanieodcięło
14TekstprogramuSPz15lipca1944r.wgProgramypolskichpartiipolitycznych…,
s.182–223.
15Por.A.Friszke,Wizja…,s.209.
