Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spóromodelicharakterpolskiegoparlamentuwlatach1939–1956
15
sięonojużnasamympoczątkuokupacjiodsystemusanacyjnego.Popewnych
wahaniachwpierwszymokresiestronnictwojednoznaczniewypowiedziałosię
przeciwkowszelkimpróbomrewolucyjnegoprzewrotu16,stającwyraźniena
pozycjachtzw.legalizmu,dopuszczajączmianyustrojuwniepodległejPol-
scetylkowdrodzeparlamentarnej,namocydecyzjidemokratyczniewybranego
ciałaprzedstawicielskiego.
Niezależnieodbogatejdziałalnościpublicystycznej,stronnictwowystąpiło
wgrudniu1943rokuzDeklaracjąIdeowo-ProgramowąRuchuLudowego
–HjedynymoficjalnymprogramemruchuludowegozlatIIwojnyświatowej”17.
Aktten,stojącnagruncietzw.agraryzmu,mocnopodkreślałrolęchłopów
wprzyszłejPolsce,deklarując,iżchłopibiorą,Hwtwardądłońgłównąodpowie-
dzialnośćzaprzyszłelosypaństwa”orazżeniepozwoląoni,HbyPolskawbrew
naszejwolibyłabudowana”.Deklaracjagłosiłapotrzebęgruntownejdemokra-
tyzacjiżyciapolitycznegowprzyszłejPolsce.Społeczno-demokratycznyustrój
Polskiwinienzapewnićkażdemuobywatelowiwolnośćisprawiedliwyudział
wdochodziespołecznym,apaństwu–sprężystąwładzęisiłęwstosunkachmię-
dzynarodowych.HWolnośćczłowiekaisilnawładzapaństwowa–stwierdzała
deklaracja–tonajpoważniejszezagadnieniaustrojowe”.Rozwiązanietegopro-
blemumiałozapewnićwłaściweokreślenierelacjimiędzywładząustawodawczą
awładząwykonawczą.Konstrukcjanaczelnychwładzwpaństwiepowinnabyć
opartanamonteskiuszowskiejzasadziepodziałuiwzajemnejrównowagiwładz.
Konstytucyjnierównorzędne,pozostawaćpowinnypodwzajemnąkontrolą.
Równorzędnośćwładzmiałozapewnićprzyjęciejednakowegotrybuich
powoływania–wyborówpowszechnych.Zmierzającdozapewnieniastabilnych
rządów,opartychnatrwałejwiększości,deklaracjaopowiedziałasięzatakim
ułożeniemordynacjiwyborczej,HbywskładSejmweszlitylkoprzedstawiciele
głównychprądówpolitycznych(ł)ażebySejmmógłwytworzyćwiększość,która
byłabywstaniewziąćnasiebieodpowiedzialnośćzalosykraju”.Sejmmiałmieć
prawokontrolidziałalnościrządu,któregopolitykapowinnabyćzgodnazopinią
większościSejmu,nażądanieSejmurządwinienbyłustąpić.Parlamentmiałbyć
dwuizbowy,comiałostanowićm.in.gwarancję,iżHpracaustawodawczawyko-
nanabędziezrozwagą”.
Silnąpozycjęwmechanizmiewładzydeklaracjazapewniałaprezydentowi
Rzeczypospolitej.MiałonbyćHzwierzchnikiemwładzywykonawczej”,doniego
należećmiałorównieżutrzymywaniewokreślonychgranicachdziałalności
Sejmu.Zakładano,żeprezydentbędziewyposażonywprawowetaustawodaw-
16Por.A.Wojtas,DziałalnośćpolitycznaludowcówwokresieIIwojnyświatowej,cz.1,
Warszawa1979,s.140,atakżeA.Friszke,Wizja…,s.216.
17TekstdeklaracjiwgProgramypolskichpartiipolitycznych…,s.99–115.
