Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Relacjepaństwo-wojnawstarożytności
53
Lakonia,którejSparta-awięcLakedemon-byłastolicą,zajmowałapołu-
dniowo-wschodniączęśćPeloponezu.Spartaniebyliludempanującym,podbili
tękrainęwczasachdoryckiejinwazjizpółnocy.Zmiejscowejludnościuczynili
pańszczyźnianychchłopów-nazywanoichhelotami.Całaziemianależałado
Spartan,którymjednakprawoiobyczajzabraniałyuprawiaćjąsamemu,takze
względunadegradującycharaktertejpracy,jakipoto,byzawszemoglibyć
wolnidosłużbywojskowej.Helotówniekupowanoaniniesprzedawano.Byli
oninastałeprzywiązanidoziemipodzielonejnaparcele-pojednejlubwięcej
dlakażdegodorosłegoSpartaninapłcimęskiej.Zgodniezprawemtedziałki
przechodziłyzojcanasyna,niemożnabyłoichkupowaćanisprzedawać,
możnajebyłozapisaćwspadku.Właścicielparceliotrzymywałodheloty,który
jąuprawiał,określoneilościzbożaorazwinaiowoców8.Resztanależałado
heloty.TakjakSpartanie,helocibyliGrekamiinienawidziliswoichniewolni-
czychwarunkówżycia,więckiedytylkomogli,wzniecalibunt.Spartaniemieli
systemtajnejpolicji,byradzićsobieztymniebezpieczeństwem.Zapewnili
sobierównieżdodatkoweśrodkiostrożności-razdorokuwypowiadalihelo-
tomwojnę,takżemłodzieżmogłazabijaćwszystkich,którzyzdradzalioznaki
niesubordynacji,beznarażaniasięnaoskarżenieozabójstwo.Państwomogło
wyzwolićhelotę,aleniemógłtegouczynićjegopan.Wyzwalanoichzawyjąt-
kowąodwagęwbitwie,aledziałosiętakdosyćrzadko.WVIIIwiekup.n.e.
SpartaniepodbilisąsiedniąMessenięizwiększościjejmieszkańcówuczynili
helotów.WSparciebrakowałoprzestrzeniżyciowej,alewłaśnienoweterytoria
odsunęłytenproblemnapewienczas.Parcelenależałydowspólnejgospodarki
spartańskiej.Arystokracjamiaławłasneposiadłości,parcelenatomiastbyły
działkamiwspólnejziemiprzydzielanymiprzezpaństwo.Wolnimieszkańcy
innychrejonówLakonii,którychokreślanomianemperiojków,niemieliudziału
wewładzypolitycznej9.
Podobnowszystkiekulturywojowniczezaczynająsięodwielkiegoczło-
wieka.WstarożytnejSparcietakimczłowiekiembyłprawnikLikurg10.Aby
zapobieckolejnejrewolciehelotów,opracowałonwysocezmilitaryzowanysys-
temkomunalny,któryuczyniłSpartęijejspołeczeństwowyjątkowymiwśród
8J.B.Bury,HistoryofGreecetotheDeathofAlexandertheGreat,TheModernLibrary,New
York1913,s.124.
9B.Russell,DziejefilozofiiZachoduł,s.128.
10Uczeniniesąwstaniejednoznacznieustalić,czyLikurgbyłpostaciąhistoryczną-nie-
którzyprzyjmują,żeniebyłprawdziwąosobą.Jednakwieluhistorykówuważa,żeLikurgistniał
inależywiązaćgozdrastycznymireformami,którezostaływprowadzonewSparciepobuncie
helotówwdrugiejpołowieVIIw.p.n.e.Zob.Lycurgus.SpartanLawgiver[w:]Encyclopedia
Britannica,https://www.britannica.com/topic/Lycurgus-Spartan-lawgiver[dostęp:25.07.2022].
