Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DlaczegowartodziśczytaćZygmuntaBalickiego?
21
Balickiego,mabyćkategoriąwjegotwórczościnajważniejszą.Napodstawie
zawartychwsocjologiipierwszejanalizmożnastwierdzić,żekategorianarodu
jestwniejjednązczterechkategoriisocjologicznychużywanychdointerpre-
tacjispołeczeństwapolitycznego.Sądzęteż,szczególnienapodstawiewcześ-
niejrekonstruowanychdwóchpracteoretycznychBalickiego,żepodwzględem
Dnieważności”naródustępujejedyniemiejscakategoriiludu.Istotniejszeod
tychdwóchkategoriiznaczeniemająkategoriespołeczeństwaipaństwa,one
bowiemwgruncierzeczyskładająsięprzecieżnanajważniejsządlaBalickiego
kategorięsocjologiczną,amianowiciekategoriępaństwanarodowego.
Mówiącwjęzykuniekategorii,leczzjawisk,naródjestgrupąhomoge-
niczną,statyczną,bierną,nietwórczą,któraDpotrafi”jedyniebezrefleksyjnie
asymilować.Naródiludstanowiąnajprostszestrukturyzbiorowościludz-
kiejorazDpunktywyjścia”podwójnejewolucjizmierzającejkuprzeobrażeniu
dotychczasowychformspołeczeństwapolitycznegowpaństwanarodowe30.
NatomiastpaństwoispołeczeństwosąwpierwszejsocjologiiBalickiego
równieistotne:państwowedletejkoncepcjimożespełniaćniektórezadania
społeczeństwa,społeczeństwozaś,wsytuacjibrakuwłasnejorganizacjipań-
stwowej,możeprzyjąćnasiebiepewnefunkcjeregulacyjnepaństwa(wtym
takżeteopartenaprzymusie).
WrealizowanymprojekciesystematusocjologicznegoBalickiegonajważ-
niejszemiejsceprzypadasocjologiidrugiej,czylitej,którazajmujesięspołecz-
nymiczynnościamipoznawczymi.Wjejramach,zdaniemBalickiego,dokonuje
sięprzechodzenieodpsychologiijednostkiwyizolowanejdopsychologiiświa-
domościzbiorowej,adokładniejdopsychologiigrupowegopoznaniazewnętrz-
negoświataspołecznego.Rezygnujesięwjejramachzmodeluświadomości
właściwegodlaasocjacjonizmupsychologicznegoipróbujeprzedstawićświado-
mość,nawiązującdoujęćpsychologiifunkcjonalnejifizjologii.Następujewniej
ostatecznezerwaniemiędzypsychologiąjednostkiapsychologiąspołeczeństwa,
dziękiprzyjęciuzałożeniaodwóchodrębnychtypachpoznanialudzkiego:po-
znaniaindywidualnego,statycznego,zamkniętegowczasieorazpoznaniaspo-
łecznego-dynamicznegoinieskończonego.
Wtakrozumianejsocjologiiposzukujesięcałościowejcharakterystyki
wszystkichczynnościpoprzezustalenieprawrządzącychstosunkamizacho-
dzącymimiędzypodmiotempoznania-grupąspołecznąajegoprzedmiotem-
przyrodąiinnymigrupamispołecznymi31.
30Jednakżewartopodkreślić,żeBalickiprzykładawiększąwagędonaroduaniżelidoludu.
31Wartowtymmiejscudodać,żezadaniaDrealizowanej”psychologiispołecznegopozna-
niawspółbrzmiałyzDurkheimowskimmarzeniemonowej,dobrejpsychologii.WZasadachme-
todysocjologicznejDurkheimpisałprzecież:Dprawarządząceideamizbiorowymisąmałoznane.
Psychologiaspołeczna,którejzadaniempowinnobyćichwykrycie,jesttylkosłowemoznaczają-
cym«ogólniki»”.Idalej:DNieznamypraw,więcniewiemy,czysąonepowtórzeniemprawpsy-
chologiiindywidualnej”,(f.Durkheim,Zasadymetodysocjologicznej,przeł.J.Szacki,Warszawa
1968,PaństwoweWydawnictwoNaukowe,s.6).
