Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DlaczegowartodziśczytaćZygmuntaBalickiego?
25
formyświadomościzbiorowejstanowiłynajlepszewskaźnikiukrytychcech
świadomościspołecznej,natomiastBalickiuważa,żetrzebaznichkorzystać
tylkowsytuacjachwyjątkowych39.
Lastbutnotleast,możnasądzić,żejegoopusmagnum:Psychologiaspołeczna,
pisanabezmaładwadzieściapięćlat(m.in.naemigracjiiwwięzieniu,gdzie
BalickiodbywałkarępozbawieniawolnościzazamieszczeniewDPrzeglądzie
Narodowym”programuSzymonaKonarskiego),stanowiłajakbyzaplanowane
przezpóźniejszychuczniówmistrzasocjologizmuuzupełnienieDurkheimow-
skiegoprogramusocjologiipsychologiąspołeczną.UDurkheimaproblematyka
przedstawieńzbiorowychiwogóleświadomościzbiorowejzostałasformuło-
wanawopozycjidopsychologiiindywidualnej,aszczególniedostosowanej
przezniąmetodyintrospekcji.ZastosowaneprzezautoraZasadmetodysocjolo-
gicznejschematypojęciowebyłyschematamipojęćściślesocjologicznychitrze-
babyłoczekaćsporolat,abyjegouczeńMauriceHalbwachswpracySpołeczne
ramypamięcispróbowałzastąpićjezpowrotempojęciamipsychologicznymi,
alenowegojużtypu.Halbwachsbowiem,pokrytycepojęćpsychologiiindy-
widualnej,zaproponowałpojęciapsychologiizbiorowejzakładającejprymat
świadomościzbiorowejnadświadomościąjednostkową40.Wysunięteprzez
BalickiegoiHalbwachsapropozycjeodejściaodpsychologiiindywidualnej
zmierzaływinnychkierunkach-BalickiwporównaniuzHalbwachsemrepre-
zentowałwpsychologiispołecznejpodejściebardziejcałościoweorazbardziej
wnikliweodstronypsychologicznej.Swojąuwagęskoncentrowałgłówniena
tworzeniuklasyfikacjimożliwiejaknajwiększejliczbystanówświadomości
zbiorowej,podaniuwszelkichmożliwościwykorzystywaniatwierdzeńipo-
jęćwpsychologiifunkcjonalnej(antyasocjacyjnej)orazdopasowaniudotych
stanówświadomościodpowiednich,obiektywnychkorelatówwpostacigrup
społecznych.NatomiastHalbwachsprzedewszystkimzająłsięjednymtypem
świadomościzbiorowej,amianowiciepamięciązbiorową,któradlaBalickiego
stanowiłajednąznajprostszychformświadomościzbiorowej,związanąznaj-
prostsząstrukturąspołeczną-narodem.Obrałwogóleinnypunktwyjścia.
JeśliwpunkciewyjściowymanalizBalickiegoznalazłysięrozważaniaogenezie,
strukturzeifunkcjachokreślonychrodzajówpsychikiponadindywidualnej,to
uHalbwachsapunkttenstanowiłyrefleksjeostrukturzegrupspołecznych.Ina-
czejmówiąc,wramachsamejpsychologiispołecznejpunktwyjściaBalickiego
byłDpsychologiczny”,Halbwachsazaś-Dsocjologiczny”.
Kończącrekonstrukcjępsychologiispołecznej-socjologiidrugiej-warto
zauważyć,żesystematycznejejbadaniejestważnenietylkodlabadaczydurk-
heimizmuwPolscenaprzełomieXIXiXXwieku,aidlatych,którzyposzukują
39Sądzi,żeobiektywizacjetesądziedzinąbadańtylkodlaspecjalisty-językoznawcy.Jed-
nakżesamBalicki,wbrewtejopinii,nierzadkoodwoływałsiędotradycjiliterackiejitradycji
prawapozytywnegojakoprzejawówstanówświadomościzbiorowej.
40M.Halbwachs,Społeczneramypamięci,tłum.iwstępM.Król,Warszawa1969,Państwowe
WydawnictwoNaukowe,s.437.
