Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Wolnośćgospodarczaipaństwowmyśliekonomicznej
waniaekonomiijestwięcgłówniewolnośćnegatywna,aniepozytyw-
na.Ograniczeniewolnościjestmożliweiuzasadnionejedyniewtedy,
gdyprawajednostkisąnaruszoneprzezinneosobylubsamanaru-
szaczyjeśprawo.Miejscemkonkurowaniapodmiotówgospodarują-
cychjestwolnyrynek,rozumianyjakotaki,naktórymniemabarier
ustanawianychprzezpaństwo.Smithjestzwolennikiemideiwolnego
rynku
21
,którapojawiłasięjakosprzeciwwobecprzymusupaństwa,
ingerującegowgospodarkęiosłabiającegoswobodęgospodarowania.
ZapożądanyrodzajrynkuSmithuznajewolnąkonkurencję
22
,którą
charakteryzujedużaliczbasprzedającychikupujących(imichwięcej,
tymtrudniejjestimnawiązywaćnporozumienia”iwpływaćnacenę).
Takirodzajorganizacjirynkuma-wedługniego-największepozy-
tywneskutkidlagospodarki,stanowijednaktrudnoosiągalne,wręcz
utopijne,ekstremum
23
.
Smithwprowadziłdoekonomiimodelowywolny,racjonalnypod-
miot,którydziałanarynkuicharakteryzujesięnastępującymicechami:
n(i)dążyondorealizacjiokreślonegocelu,któryzwiązanyjestzesferą
gospodarowaniaijestnimnajczęściejosiągnięciebogactwa,zaspoko-
jeniepotrzebmaterialnych;(ii)posiadawiedzę-zawszepełnąipraw-
dziwą-obieżącychokolicznościach,wktórychpodejmujedziałanie;
(iii)działaztzw.racjonalnościąmetodologiczną,polegającąnatym,
iżdlarealizacjipreferowanegoceluwykonujeonczynności(dobiera
środki),którepodpowiadamujegowiedza”
24
.Takistatuspodmiotugo-
spodarującegojestnazywanymodelemhomooeconomicus
25
.Wswoich
21
Szerzejohistoriiideiwolnegorynkuzob.w:J.Filek,Owolnościiodpowiedzial-
ności,s.67-75.
22
Por.rozdz.7:OnaturalnejirynkowejcenietowarówzBogactwanarodów.
23
nNadzieja,żewolnośćhandluwWielkiejBrytaniibędziekiedyścałkiemprzywró-
cona,byłabyrównieabsurdalna,jakoczekiwanie,iżwWielkiejBrytaniipowstaniekiedyś
wyimaginowanakrainaOceaniiczyUtopii.Sprzeciwiająsiętemuniezłomnienietylko
przesądyspołeczeństwa,alecojestznacznietrudniejszedoprzezwyciężenia,osobisteinte-
resywielujednostek”(A.Smith,Badanianadnaturą,t.2,s.68).
24
K.Szarzec,Racjonalnypodmiotgospodarczywklasycznejmyśliekonomicznej
ijejwspółczesnychkontynuacjach,PTE-FundacjaPromocjiiAkredytacjiKierunków
Ekonomicznych,Warszawa2005,s.42.
25
Należypodkreślićjednak,żetoJ.S.Milljakopierwszyexpressisverbisuznaje
modelhomooeconomicuszafundamentalnezałożenie,umożliwiającepoprawnewyjaśnia-
nienaukowewekonomii.WEssaysonSomeUnsettledQuestionsofPoliticalEconomy
(Longmans,Green,Reader,andDyer,London1874,Essay5:OntheDefinitionofPolitical
