Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Zagadnieniateoretyczno-historyczne
siłyroboczejwykorzystywanymidouprawyziemi,pracirygacyjnychorazregular-
nejkonserwacjiinstalacjihydrotechnicznych(tam,kanałów,śluz).Państwomia-
łobyćzatemkoniecznościądziejowąwrozwojuludzkościiodsamegopoczątku
byłoinstytucjątotalną,gdyżwobecjegowszechogarniającejkontroliżadneinne
niepaństwowesiłyspołeczneniemiałyszansywykrystalizowaniasięwniezależne
lubalternatywneciałanatylesilne,byzrównoważyćwpływpolitycznegoaparatu
państwa.Analizująchistorięcywilizacjihydrotechnicznych,Wittfogelwyodrębnił
szeregelementówcharakterystycznychdlastworzonychprzeztecywilizacjeinsty-
tucjipaństwowych.Popierwsze,efektywnezarządzaniepracamihydrotechnicz-
nymiwymagaistnieniasieciorganizacyjnejobejmującejcałąpopulacjęiwszystkie
aspektyżyciaspołecznego.Scentralizowanawładzaodgrywaławiększąrolęwe
wszelkichdziedzinachgospodarki,nietylkowrolnictwieczybudownictwie,ale
państwomiałotakżemonopolnawydobyciesurowców,produkcjębroniiinnych
ważnychdóbr.Państwohydrotechniczneniedopuszczałoponadtodowykształce-
niasięniezależnychinstytucjireligijnych.Władcazajmowałquasi-teokratyczną
pozycjęisamzajmowałsięodprawianiemobrzędówiskładaniemofiarnajważ-
niejszymbóstwom.Dlategoteżpaństwotakiemiałomonopolnaorganizacjęspo-
łeczeństwa.Kolejnąistotnącechątakichustrojówbyłfakt,iżwładzacentralna
rezydowaławmiastach,zktórychkoordynowałaprzebiegnajważniejszychpro-
cesów,podczasgdynaprowincji,naniższychszczeblachorganizacjipaństwo-
wejwładzaspoczywaławrękachrodówreprezentującychwarstwęszlachecką.Co
więcej,państwategorodzajubardzowcześniewytworzyłyogólnokrajowysystem
transportuiprzekazywaniainformacjiorazwyspecjalizowanymechanizmzapisy-
waniawszystkichistotnychdlajegofunkcjonowaniadanych,awięcaparatbiuro-
kratyczny.
TeoriaWittfoglajestniewątpliwietylkojednymzwieluwyjaśnieńdotyczą-
cychprzyczynpowstaniainstytucjipaństwainiemazastosowaniadocywiliza-
cjimorskich(takichjaknaprzykładstarożytnaGrecja).Jednakprzyczyniłasię
doutrwaleniapoglądu,żepaństwojestinstytucjącelowąijegopowstaniejest
wokreślonymmomencierozwojuludzkościdziejowąkoniecznością.Spróbujemy
terazzastosowaćtekategoriedohistoriinarodzinpaństwachińskiegoidorozma-
itychinterpretacjitegoprzejściaodformprzedpaństwowychdopaństwa.
