Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
flJakbysięwizbieobłędulękała…”…
19
PonadtoGoszczyńskiwielokrotniewykorzystujemetaforykęinfernalną–czło-
wiekwZamkukaniowskimokazujesiębyćjedynieigraszkąwrękachdiabelskich
potęg.Należypodkreślić,żekolejnymistotnymproblemempodjętymwZamku
kaniowskimjestrefleksjanadnaturaludzką.Jakjużwskazaliśmy,skłonnośćdo
zbrodniwpisanajestwistnienieczłowieka.Jednocześnieautorzwróciłuwagęna
inneaspektyludzkiejnatury.Człowiek,wedługGoszczyńskiego,możestanowić
zagrożeniedlasamegosiebie–poprzeznadmiernąufnośćpokładanąwinnych
ludziachalbokierowaniesięwyłącznieżądzązemsty.Opisującwspólnąnoc
rządcyiOrliki,narratorkrytykujenadmiernąufnośćmężawcnotękobiety,asytu-
acjamężczyznyskłanianarratoradowyrażeniaprawdyocharakterzeogólnym:
[…]Biadatemu,biada!
Ktonazbytufnywtrwożnącnotęludzi,
Przyswoimsercu,wswymłożuukłada
Sercezatruteśmiertelnąobrazą[III,w.634–637].
Jednoznacznienegatywnaocenanaturyludzkiejzawartazostałarównieżwzakoń-
czeniuutworu:cyklicznośćzbrodniczychczynów,którądostrzeganarrator,suge-
ruje,żehistorialudzkościtodziejenieustannychzbrodnipopełnianychprzez
ludzi.NafakttenwskazująsłowazamykająceZamekkaniowski:flZnówtenżepokój,
izbrodnietesame-!”[III,w.1058].
Podsumowanie
AnalizaproblemuszaleństwawZamkukaniowskimpotwierdza,żeSewerynGosz-
czyńskistworzyłinteresującewizerunkiszalonychpostaci–KseniiOrliki.Zjednej
stronynawiązałdotradycyjnegosposobuprzedstawianiaszaleńców–ukazującje
jakoosoby,którezrywająkontaktzotoczeniem,kierująsięnamiętnościamioraz
odczuwająskrajneemocje.Zdrugiej,przyczynyszaleństwamogąbyćwewnętrzne
(miećzwiązekzindywidualnymdoświadczeniem–jakwprzypadkuKseni)lub
zewnętrzne(byćwynikiemsytuacji,wktórejznalazłasięjednostka).Obłędmoże
takżeprzejawiaćsięnawielesposobów:wwyglądzie,wypowiedziachosoby
szalonejczypoprzezjejzachowanie.Istotne,żewutworzeGoszczyńskiegoszaleń-
stwoniejestczymśwzględnym,aleocenionezostałojednoznacznienegatywnie.
Przedstawionekwestieniewyczerpująwcałościzagadnieniaszaleństwa,
naturyiwiaryluduwZamkukaniowskim.Niezostałpodjętyproblemflobsesji
demonologicznej”38pisarza,któryakcentowałaDanutaSosnowska.Szczególnie
interesującąkwestiąwydajesięrównieżpróbaodnalezieniaprzykładówowych
flobsesji”winnychutworachGoszczyńskiego.Podsumowując,pragniemyjeszcze
razzwrócićuwagę,żeZamekkaniowskimożebyćpostrzeganyjakotekstwielo-
znaczny,takżejakostudiumdotyczącezwiązkuszaleństwazwyobraźniąludową
orazświatemnatury.
38
D.Sosnowska,SewerynGoszczyński.Biografiaduchowa,Wrocław2000,s.15.
