Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ter(1728–1793),wgktóregozapaleniejestreakcjąnaczynnikuszkadzającyprzej-
ściowotkankę.
Dotychkoncepcjiniewielewniosławśredniowieczumedycynaarabska,ory-
ginalnaitwórczawzakresiepatologiiszczegółowej,diagnostykiiterapii.Nowe,ogól-
nepojęciadotycząceistotychorobypowstawaływzwiązkuzrozwojemnaukszczegó-
łowych.Twórcaszkołyjatrochemii(gr.iatros–lekarz)–Paracelsus(1493–1541)–za
podstawowączynnośćorganizmuuważałprocesychemiczne,stądteżwszelkiezmiany
wproporcjachlubwjakościsubstancjiwtkankachmiaływywoływaćzmianychoro-
bowe.Twierdziłprzytym,żechorobajestopanowaniemprzezobcepotęgiduchowe
szczególnegopierwiastkażyciowego–duchaosobniczego,nazwanegoprzezeńarcheu-
szem.UjmowałwięcParacelsuszjawiskapatologicznejakoprocesydynamiczne(po-
dobniejakwspółczesnamedycyna),aleniematerialistycznie,awręczspirytualistycz-
nie.Jegokoncepcjebyłyniejakoprzedłużeniemteoriihumoralnej.
Innaszkoła–jatromechaników,którejtwórcąbyłwłoskilekarzSantorioSan-
tori(1561–1636),opierałasięnazałożeniachsolidystycznych.Określałaonachorobę
jakoflstannieprawidłowejmasy(ciężaru)ciała,jegotemperatury,częstościtętnaiin-
nychzjawiskdającychsięzmierzyć”.Takiestanowisko,aczkolwiekbardzooryginalne,
aleizależneodniedoskonałychmetodpomiarowych,wniewielkimtylkostopniu
mogłouściślićpoglądynaistotęchoroby.
Zasadniczyprzełomwdyskusjachnadtymzagadnieniemnastąpiłdopiero
wXIXw.Pojawiłysięwówczasdwieprzeciwstawnedoktryny–unowocześnionaprzez
KarlavonRokitansky’ego(1804–1878)teoriahumoralnaiopracowanaprzezRudolfa
Virchowa(1821–1902)teoriakomórkowa.Rokitanskyzakładał,żewszystkiekomórki
organizmupowstajązblastemy–nieupostaciowanejmateriiwekrwi,iżetutrzeba
szukaćprzyczynzmianpatologicznych.Zdawałsobieprzytymsprawę,iżistnieją
chorobybezzmianorganicznych,aleuważał,żezjawiskatakiebędąmogliwyjaśnić
przyszlibadacze,zajmującysięchorobamikrwiiukładunerwowego.Byłotonowa-
torskieipostępowespojrzenienazjawiskachorobowe,ujmującejewsposóbpełniejszy
niżdotychczasoweteorie;zwracauwagępodkreślanieroliregulujących(nadrzędnych)
układóworganizmu,tj.krwionośnegoinerwowego.Wprzyszłościlicznebadaniapo-
twierdziłytepoglądyRokitansky’egoidowiodłyintegrującegoznaczeniaukładów
regulującychwobecwszystkichczynnościustrojowych.Miejsceflnadrzędne”układu
krwionośnegozająłukładhormonalny,działającyzapośrednictwemswoistychsub-
stancjiwydzielanychdokrwi(hormonów)iregulującywszystkieprocesyfizjologiczne
wścisłejłącznościzukłademnerwowym.Podobnepoglądyreprezentowałwielki
fizjologfrancuskiClaudeBernard(1813–1878),któryuzależniałstanczynnościowy,
awięcipatologicznyorganizmu,nietylkoodstanumorfologicznegokomórekitka-
nek,lecztakżeodwspółdziałanianarządów.
PróbąracjonalnegoujęciachorobybyłateoriaVirchowa.Wedługniego
przyczynąchorobysązmianywkomórce,którajestpodstawowąjednostkąbudowy
organizmuistanowiwłaściwepodłożewszelkichprocesówfizjologicznych,awięc
ichorobowych.Natężeniezmianwdanymnarządziemiałobyzatemzależećodliczby
komórekobjętychprocesempatologicznym.Teoriakomórkowaprowadziładoskon-
kretyzowaniaizmaterializowaniazjawiskchorobowych,jednakżeuwzględniałatylko
statycznezmianywodczynachorganizmu,pomijałanatomiastogólnoustrojowąregu-
lacjęzachodzącychprocesów.
Krytykadotychczasowychteoriichorobyikolejneodkrycianaukowe,zwłasz-
czawzakresiebiochemiiibiologiimolekularnej,umożliwiłygłębszeiprecyzyjniejsze
ujęciezjawiskpatologicznych.
Zachorobęzaczętouważaćdynamicznystanorganizmu,wktórymnastępu-
jąnieprawidłowereakcjeukładówlubnarządównabodźceśrodowiskazewnątrz-
lubwewnątrzustrojowego.Stantakimożewywołaćzmianyanatomicznewposzcze-
gólnychnarządachlubzakłóceniawmechanizmachregulacyjnych.Nieograniczasię
13
