Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dziedziczeniemitochondrialne.Dochoróbgenetycznychprowadząnie
tylkomutacjeDNAjądrowego,aletakżemutacjemitochondrialne.Sąonedziedzi-
czonetylkoodkobiet,awięcprzekazywanepoliniimatczynej.Dotycząobupłci.
Mitochondriasątoorganellecytoplazmatyczne,któremająwłasnygenom
mitochondrialny,zawierający37genów,13spośródnichkodujepeptydy,pozostałe
24genykodującząsteczkitRNAmitochondrialne.
MitochondrialnyDNA(mtDNA)niemaintronówiwprzeciwieństwiedo
DNAjądrowegoobajegołańcuchypodlegajątranskrypcjiitranslacji.Wzwiązku
zbrakiemintronóważ93%genomumitochondrialnegopełnifunkcjękodującą
(wgenomiejądrowymtylko1,5%).Jedengenwmitochondriumzawierazwykleok.
450parzasad(wgenomiejądrowymok.40000parzasad).Ponieważmitochondriasą
wcytoplazmie,genommitochondrialnyjestprzekazywanyzapośrednictwemkomórek
jajowych,bezdziedziczeniamendlowskiego.OjcowskiemtDNAwykrywanowniektó-
rychzarodkachludzkich,aletylkowstadiumod4do8komórek.Opisanojednak
niezwykłyprzypadekwystąpieniauosobychorejczęścimitochondriówpochodzenia
ojcowskiego.Uzdrowychosób,atakżeuczęściludzichorych,prawie100%cząsteczek
mtDNAjestidentyczne(homoplazmia).Wwieluchorobachmitochondrialnychwy-
stępująjednakzmutowanemtDNAwróżnejproporcji(heteroplazmia).Byćmoże
wynikatozletalnościmutacjiwprzypadkutychchorób.
Uszkodzeniagenomumitochondrialnegoróżniąsięwięcoduszkodzeńge-
nomujądrowego,aichdwiespecyficznecechytodziedziczeniepoliniimatczynej
istosunkowoczęstewystępowanieheteroplazmii.Uważasię,żeczęstośćmutacji
przypadającychnajednostkędługościmtDNAjest10-krotniewyższaniżwDNAjąd-
rowym,ponieważmutacjewintronachdużorzadziejprowadządostanówpatolo-
gicznych.
Wchorobachmitochondrialnychopisywanomutacjepunktowe,delecjeidup-
likacje.Nierzadkowystępujeheteroplazmia,tzn.obokcząsteczekmtDNAzmutacją
znajdująsięcząsteczkimtDNAprawidłowe.Proporcjetychróżniącychsięcząsteczek
umatkiidzieckamogąbyćinne,aponadtomogąsięzmieniaćwżyciuosobniczym.
Występowanieniektórychchoróbmitochondrialnychjestprawdopodobnieuwarun-
kowanewystarczającowysokąliczbązmutowanychmitochondriów.Niektórezabu-
rzeniamitochondrialnemogąteżbyćwynikiemmutacjiwgenomiejądrowym.
Znanychjestobecniekilkadziesiątchoróbzwiązanychzuszkodzeniemgeno-
mumitochondrialnego.Jednymzprzykładówjestdziedzicznyzaniknerwówwzro-
kowychLebera.Chorobatajestspowodowanaróżnymimutacjamipunktowymi
wmtDNA.W50%mutacjapunktowaprowadzidozamianyguaniny(G)naadeni-
nę(A)wpozycji11778wND4.Chorobaujawniasięzazwyczajmiędzy12.a25.rż.
Szybkodochodzidozaburzeńwidzeniaosiowegoprzyzachowaniuwidzeniaobwo-
dowego.Utratawidzeniajestpostępującaidotyczyobuoczu.
Dziedziczeniewieloczynnikowejestwynikiemdziałaniawielugenówzloka-
lizowanychwróżnychlociiczynnikówśrodowiskowych.Przykłademcechwieloczyn-
nikowychjestwzrost,masaciała,inteligencja,ciśnieniekrwiiinne.Ztymtypemdzie-
dziczeniazwiązanesąpewnewadywrodzone,takiejakrozszczepwargiipodniebienia,
niektórewadyserca,wadycewynerwowej,zwężenieodźwiernikaorazniektórecho-
robywiekudorosłego:cukrzyca,wrzódtrawienny,nadciśnienietętniczekrwi,pierwot-
nieprzewlekłygościecstawowy.
Niektórechorobygenetycznewystępująwprzypadkupołączeniacechmono-
genowychiczynnikówśrodowiskowych,wywołującychobjawykliniczne.Przykładem
możebyć:defektdehydrogenazyglukozo-6-fosforanowej(fawizm),defektsyntazy
uroporfirynogenuI(porfiriaostraprzerywana),defektcholinesterazyiinne.
58
