Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
dziejeimperiumrzymskiegojakozwykłyrozbój.Inny,mniejskrajny,ale
kry​tyczny,mówi:
Rzymskiestwierdzenia,jakobymieszkańcyprowincjicieszylisięnieprzerwanympokojem,były
przesadąiniektórzyRzymianiewiedzieliotym.Pomijającjużpowszedniąprzemoc,która
cechowałażyciewewszystkichstarożytnychspołeczeństwach,prowincjenękałyrównieżbunty
ikonfliktyspołeczneocharakterzepoważniejszym,niżcesarzebyligotowioficjalnieprzyznać.
Prowincjebyłynietylespacyfikowane,ilepacyfikowanewciążnanowo,iniepanowałwnich
spo​kój8.
CośzpaxRomanawciążtupozostaje,jednakjegozakresjestpoważnie
ograniczony,choć–coistotne–rzekoma„powszedniaprzemoc”niejest
cechąwyłącznierzymską.Innympodejściemjestprzyznanie,żewznacznej
częściimperiumpanowałpowszechnypokój,alejegocenadlaludności
prowincjibyłaowielezawysoka:„Pokójrzymski–nawetjeślidla
olbrzymiejwiększościpopulacjibyłtopokój,jakimcieszysięudomowione
zwierzę,trzymanewyłączniezewzględunakorzyści,którychdostarcza
–byłtrwałąrze​czy​wi​sto​ścią”9.
Jednakwielkościidługowiecznościrzymskiegoimperiumniedasię
zanegować,cooznacza,żetakiepoglądyzakładają,iżudziałemwielulub
większościprowincjiprzezznacznączęśćichdziejówbyłalbodługotrwały
ucisk,alborozruchyimasowyrozlewkrwi,atozkoleisprawia,żetrudno
wytłumaczyćowążywotność.Tainterpretacjaimplikuje,żeRzymianiebyli
jeszczezręczniejsiwsztucepodporządkowywaniasobieinnych,niżbyśmy
oczekiwali,igdybybyłaprawdziwa,miałabygłębokiwpływnanasze
zrozumienietegookresu.Inniuczenisugerująostrożnie,żedługieistnienie
imperiumbyłodziełemprzypadku,efektemogólniejszychczynników,które
skłoniłytakznacznączęśćświatadozjednoczeniasięwowymczasiewokół
wspólnegośródziemnomorskiegomodelugospodarczego.Jednaktak
wielowiekowysukcesniewskazujenazwykłyzbiegokoliczności,wciążteż
wyjaśnieniadomagasiękwestia,dlaczegotowłaśnieRzymowi,anie
jakie​muśinnemupań​stwuprzy​pa​dładomi​nu​jącarola.
Oznakidobrobytunawielkichobszarachimperiumsąniezaprzeczalne,
conieoznacza,żeówkomfortizamożnośćbyłyrozłożonerównolub
sprawiedliwiepodjakimkolwiekwzględem.Oznaczatojednak,
żeprowincjeniebyływyzyskiwanedotegostopnia,bytojezrujnowało
iwpędziłownędzęwszystkichichmieszkańców–przezconienależy
rozumieć,żeniebyłotakich,którychtospotkało.Niemateżwyraźnych
dowodówwojennarozległychpołaciachrzymskiegoświatawdługich
przedziałachczasu,aichobecnośćtrzebawnioskowaćzaluzjialbo
poprostuzzałożenia,żecesarskapropagandamusiałazawieraćmnóstwo