Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Uwagiwstępne
23
sięprzyjęciemintencjonalności,jakodecydującegokryterium13.Jednakżewspółcze-
śnieodróżniamyprecyzyjniekształcenie(Bildung)14,jakouczeniepoprzezteoretycz-
nepojmowanie,odwychowania(Erziehung),czyliformowaniacharakteruizacho-
waniapoprzezdyscyplinęićwiczenie15.Tymczasemantycznepojęciewychowania
–zdaniemJohannesaChristesa–wformiejęzykowejikonceptualnejłączyłowsobie
tedwapojęcia:starogreckiekształceniepragniebyćzarazemwychowaniem16.
Owąformąjęzykowąjestterminpaideia,który(wrazzpaideusis)byłcentral-
nymgreckimpojęciemdlawychowaniaikształcenia17.Rzeczownikpaideiawy-
wodzisięodczasownikapaideuō,oznaczającegoniekiedy[wychowywaćdzieci’
(wznaczeniukarmieniaiopieki),leczznacznieczęściej[kształtować,kształcić’
(wtymznaczeniujużuSofoklesa18).Czasownikodrzeczownikowypaideuōjest
natomiastderywatemsłowapais(wgenetiwie:paidos),którewystępujejużuHo-
mera19(videsupra).Słowopaideiapojawiasiędobrzeudokumentowaneporaz
pierwszyuAjschylosa20,wwystawionejwroku467p.n.e.tragedii,wktórejkról
zwracasiędoTebańczyków,bystanęliwobronieswejpolis:
Ateraztrzeba,abykażdychłopiec,
nawetzbytmłody,ikażdydorosły,
nawiekniebacząc,bylebymiałsiły
iciałosprawnedopodjęciawalki,
niósłpomocmiastuibroniłołtarzy
bogówojczystych,byichkultniezanikł,
dzieciiZiemi–matkikarmicielki.
Gdyjakomalipełzaliścieponiej,
onawasstrzegławtrudachwychowania[paideia],
byściedoroślidonoszeniatarczy
imoglistanąćliczniewjejobronie21.
13J.Christes,Erziehung,[w:]H.Cancik,H.Schneider(Hrsg.),DerNeuePauly.Enzyklopä-
diederAntike.Altertum,Bd.4,Stuttgart–Weimar1996–2003,szp.110.
14WobszarzejęzykaniemieckiegoterminBildungfunkcjonujeodwiekuXVIIIioznaczanietylko
procesformowaniaczłowieka,lecztakżeprzeznaczenie,celisensludzkiejegzystencji.D.Benner,
F.Brüggen,Bildsamkeit/Bildung,[w:]D.Benner,J.Oelkers(Hrsg.),HistorischesWörterbuch…,
s.174.
15J.Christes,Bildung,[w:]H.Cancik,H.Schneider(Hrsg.),DerNeuePauly.Enzyklopädie
derAntike…,Bd.2,szp.663.
16Ibidem.
17J.Christes,Paideia,[w:]H.Cancik,H.Schneider(Hrsg.),DerNeuePauly.Enzyklopädieder
Antike…,Bd.9,szp.150.
18Soph.Tr.451.F.Montanari,Vocabolario...,s.1448.
19P.Chantraine,Dictionnare...,s.818–819;F.Montanari,Vocabolario...,s.1448.
20Aeschl.Sept.18;F.Montanari,Vocabolario...,s.1447.
21Aeschl.Sept.10–20[3].Przypisynumerycznewnawiasachkwadratowychodnosząsię(tu-
tajidalej,wcałejpracy)doodpowiedniegoadresubibliografcznegozacytowanegoprzekładuna
językpolski,znajdującegosięwwykazieliteraturyźródłowejzamieszczonymwbibliografi.Ponieważ
ustalonapaginacjatekstówźródłowychjeststosowanatakżewtranslacjach,niepodajęnumerów
stronprzekładówwwydaniachpolskich.Uzupełnieniaterminówgreckichwnawiasachkwadratowych
wtekstachcytowanychprzekładówsąmojegoautorstwa.
