Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiaoświatyiwychowania
naukowychprofesoraoraztraktowaniauniwer-
sytetujakoinstytucjibadawczej,azarazemszko-
łynajwyższej.Opartenatychzasadachnowocze-
sneuniwersytetymiałyzazadanie:
»rozwijaćbadanianaukoweipielęgnować
atmosferętwórczościnaukowej;
»kształcićuczonych;
»kształcićnanajwyższympoziomiefachow-
cówpotrzebnychwrozmaitychdziedzinach
gospodarkiikulturynarodowej.
Podwpływemfilozofiiidealistycznejineohu-
manizmuwwieluuniwersytetachnaczołowysu-
wająsięnaukiogólne,kształtująceumysłioso-
bowość(filozofia,filologie),areprezentatywne
stanowiskoprzypadawydziałomfilozoficznym,
bardzoszerokopojmowanymcodozakresuna-
uk.Jednakżeiinnenauki(przyrodnicze),inowe
kierunkibadańszybkoiłatwoznajdujądostępdo
uniwersytetów.Uczelnietezyskująwielkiauto-
rytetiwwielukrajachodgrywająważnąrolę
kulturalnąiopiniotwórczą.
Natomiastkształceniedocorazbardziejzróż-
nicowanychzawodówinżynierskichpodejmowa-
łynapoziomiewyższympowstającepolitechniki
(gr.polytechnos–biegływwielukunsztach,sztu-
kach).PierwszaEcolePolytechniquepojawiłasie
podkoniecXVIIIw.wParyżu.Stałasięwzorem
dlapóźniejpowstającychpolitechnik,jaknp.:
wWiedniu(1815),Karlsruhe(1825),Monachium
(1827),Dreźnie(1828).Opolskichinicjatywach
Stanisława
Staszicabędzie
mowa
poniżej.
Stopniowopowstawałytakżeszkołyiinstytucje
kształcąceinżynierównapotrzebyrolnictwa
(agrotechniczne,weterynaryjne),górnictwa,bu-
dowydróg,mostów,stoczniistatkówitd.
Politechnikiiinnewyższeuczelnietechniczne
iinżynierskiezpowodzeniemnaśladowałyna-
ukowąidydaktycznąorganizacjęuniwersyte-
tów:kształciłyinżynierównawysokimpozio-
mieiprowadziłybadanianaukowewwielu
specjalnościach.
PodkoniecXIXw.corazliczniejpojawiająsię
wuczelniachwyższychkobietystudentki.
Osiągajątodziękidługotrwałymusilnymdąże-
niomemancypacyjnym.Jednymzprzykładów
kobietwalczącychoprawawszystkichkobietdo
studiówwyższychmożebyćpostaćidziałalność
angielskiejstudentkimedycynyinastępniele-
karkiM.Black,autorkigłośnejksiążkiMedical
Women(London,1872).Naprzełomiewieków–
ciągleniebezoporówzestronyuczelni–kobiety
uzyskującorazpowszechniejwróżnychkrajach
europejskich(przodowałabodajSzwajcaria)
prawodostudiów470
3.8.4.Wyspyoświatowe
naziemiachpolskich
Polskajakoniepodległepaństwo,decydujące
oswoimlosieiowłasnymsystemieedukacyj-
nym,wXIXstuleciunieistniała.Oszkolnictwie
wposzczególnychzaborachprzesądzałyracje
państwzaborczych,którereprezentowałyrozma-
iteustrojespołeczno-ekonomiczne,rozmaite
stopnierozwoju,różnekultury,religieiróżnein-
teresypolityczne.Podjednymtylkowzględem
działalnośćobcychrządówbyłazgodna,amiano-
wiciezaborcykonsekwentniedążylidotłumienia
polskichaspiracjipolitycznychinarodowych,co
napłaszczyźnieedukacyjnejwyrażałosięwdą-
żeniudogermanizacjibądźrusyfikacjidzieci
inarodupolskiego.
Wszelkawięcrodzimaidemokratycznamyśl
pedagogicznaidziałalnośćoświatowanazie-
miachpolskichwXIXw.musiaławalczyćzjednej
stronyzrodzimymiżywiołamikonserwatywny-
mi,zwłaszczaklerykalno-ziemiańskimi;azdru-
giej–znaporemobcym,zmierzającymdolikwi-
dacji,wynarodowienialubosłabieniażywotnych
siłnarodupolskiego.Kiedytylkojednakpoja-
wiałysiępewnemożliwościsamodzielnychini-
cjatywoświatowychlubnadziejenapowodze-
niewalkiznaporemobcym,takiewysiłkibyły
podejmowane.
Zabórrosyjski
Naprzełomiewiekówzaznaczyłasiępiękna
iskutecznadziałalnośćoświatowawOkręgu
SzkolnymWileńskim,któremuteżpodlegały
WołyńiPodole.KuratoremOkręgubyłAdamJerzy
47Naziemiachpolskichoprawakobietdostudiów
wyższychupominałsięzwłaszczapozytywizmwarszaw-
ski–zob.np.cyklartykułówA.ŚwiętochowskiegowUPrze-
glądzieTygodniowym”1874;fragmenty–zob.Źródła...,1997,
s.556–582,Owyższymukształceniukobiet0
108
