Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiaoświatyiwychowania
dopokądwichnaukach,wichumiejętnościach
rządynieznajdują–podługpotrzeb–wwe-
wnętrznejadministracjiradyipomocy,dopokąd
ichumiejętnośćnienadajefabrykomirękodzie-
łomoświecenia,ułatwieniawkierunkupostępu”
(Staszic,1954,s.281;Staszic,1956;Źródła...,1997,
s.309–315).
Dodajmy,żewWarszawiezaczynasięrów-
nieżrozwijaćszkolnictwoartystyczne–współza-
łożycielamiSzkołyDramatycznej(1811,przy
TeatrzeNarodowym)sąWojciechBogusławski
(1757–1829)orazwybitnymuzykikompozytor
JózefElsner(1769–1854).W1821r.SzkołęDra-
matycznąprzekształconowInstytutMuzyki
iDeklamacji(od1826podzielonynaKonser-
watoriumorazSzkołęGłównąMuzykiipowiąza-
nyzUniwersytetemjakoWydziałNaukiSztuk
Pięknych).JednymzjegouczniówjestFryderyk
Chopin.Kwitnieżyciekulturalno-literackie:dzia-
łateatriopera,dopublicznegoużytkuudostęp-
nionoBibliotekęTPNiBibliotekęUniwersytecką,
toczysięspórklasykówzromantykami,rozwija
sięsłowianofilstwo.
Wokresiemiędzypowstaniami–listopado-
wymistyczniowym–następujenakażdympolu
regreskulturalno-oświatowyiintensyfikacjaru-
syfikacji.Próbujątozmienićdopieroinicjatywy
reformAleksandraWielopolskiego(1803–1877).
Doprowadziłondowydaniaw1862r.przez
KomisjęRządowąWyznańiOświeceniaPub-
licznegoUstawyszkolnej,przywracającejpol-
skicharakterwszystkimrodzajomiszczeblom
szkolnictwa.Ustawaprzewidywałauwłaszczenie
chłopówi–wmyślprzekonania,żenaukajest
prawemiobowiązkiemkażdegoobywatela–pod-
nosiłaoświatęludowąorazorganizowałazróżni-
cowanezawodowoszkołypowiatoweigimnazja.
Realizacjęprzekreśliłopowstaniestyczniowe
(Poznański,1968).
Wielopolskiprzyczyniłsiętakżedoponowne-
gootwarciawWarszawiew1862r.polskiegouni-
wersytetupodnazwąSzkołaGłówna.W1863r.
kształciłosięwniej1312studentów,awostat-
nimrokudziałalności(tj.1869)–1136(wlatach
1816–1831było1200absolwentówUW).Poli-
kwidacjiSzkołyGłównejpowstałCesarskiUni-
wersytetWarszawskizjęzykiemwykładowym
rosyjskim(działałdo1915r.)SzkołaGłówna
Warszawska,1900–1901).
ZduchaSzkołyGłównejzrodziłasięnato-
miastw1881r.najpoważniejszawzaborzerosyj-
skimpolskainstytucja–KasaPomocydlaOsób
PracującychnaPoluNaukiim.dr.JózefaMia-
nowskiego,fundacjapopierającadziałalnośćna-
ukowąuczonychpolskich,fundującastypendia
dlaniezamożnejmłodzieży,aprzedewszystkim
prowadzącadziałalnośćwydawniczą(czasopi-
smaipublikacjenaukowe)510
Dyskusjenatematpotrzebyszkolnictwatech-
nicznegodoprowadzajądopowstaniaw1895r.
ŚredniejSzkołyMechaniczno-Technicznej,ufun-
dowanejprzezznanychówczesnychfilantropów
HipolitaWawelbergaiStanisławaRotwanda
(współzałożycieletakżeMuzeumPrzemysłu
iRolnictwa,1875,orazMuzeumRzemiosłiSztuki
Stosowanej,1893,działającychjakoinstytutyba-
dańnaukowychorazkształcącychzawodowo
młodzieżwformachszkolnychinakursach).
PolitechnikaWarszawskakształtowałasięna
przełomie
wieków:
pierwotnie
(1898)
jako
WarszawskiInstytutPolitechnicznyzrosyjskim
językiemwykładowym,aod1915r.jakouczelnia
polska.
Wżyciuumysłowym,kulturalnymiliterac-
kimdominujepozytywizmwarszawskizpro-
gramempracyorganicznej,solidaryzmuspo-
łecznegoiupowszechnianiem–takżewśród
kobiet–kulturyoświatowej.TonnadajePoseł
Prawdy,czyliposługującysiętympseudonimem
AleksanderŚwiętochowski(1849–1938),publicy-
staUPrzegląduTygodniowego”,pisarz,współzało-
życielKasyim.MianowskiegoiTowarzystwa
KulturyPolskiej(1906)520
NaprzełomiewiekówdziaławWarszawieje-
denznajznakomitszychpolskichpedagogów–
JanWładysławDawid(1859–1914)53.Propaguje
rozwijającąsięwówczaswEuropieiAmeryce
psychologięipedagogikęeksperymentalną(do-
świadczalną).PierwszywPolscebadanaukowo
poziomumysłowydzieciimłodzieżywróżnych
okresachrozwoju;opracowujeUnaukęorze-
czach”dlaedukacjiwczesnoszkolnej;uzasadnia
potrzebękulturypsychologicznejunauczycieli
iprojektujenowoczesnyInstytutPedagogiczny
dlaichkształcenia;redagujeUPrzeglądPedago-
51J.Mianowski(1804–1879),lekarz,rektorSzkołyGłów-
nejwlatach1862–1869,bardzopopularnywśródstudentów
icałegopolskiegospołeczeństwa.
52Zob.Źródła...,1997,s.527–582iszerzej:Pedagogika
pozytywizmuwarszawskiego,1958.
53Zob.Bułat,Sarnecki,1963;Okoń,1980(tamżewybór
pism)orazdziełaDawidaopublikowaneprzezOssolineum.
110
