Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiaoświatyiwychowania
jestZwiązekMłodzieżyPolskiejUZet”(założony
w1887r.,od1888r.podporządkowanyLidzePol-
skiej,anastępnieafiliowanyprzyLidzeNaro-
dowej)ijegoliczneUagendy”wewszystkichzabo-
rach(Nowackired.,1996).ZETstworzyłm.in.
organizacjęmłodzieżyszkółśrednichpodnazwą
UPrzyszłość”(UPet”)iopanowywałkółkasamo-
kształceniowe.Powstajątakże:ZwiązekSto-
warzyszeńPolskiejMłodzieżyPostępowej(1899–
1914),ZwiązekMłodzieżySocjalistycznej(1903)
czyZwiązekMłodzieżySocjaldemokratycznej
(1904).Wszystkieskupiająmłodzieższkółśred-
nichistudentów.Nastrojesącorazburzliwsze
ikiedyw1905r.wybucharuchrewolucyjny
wRosji,młodzieżpolskawKrólestwieopuszcza
szkołyiuczelnierosyjskie,manifestujeitworzy
komitetystrajkowe.Rezolucjamłodzieżyszkół
warszawskich(1905)domagasięszkoły,któraod-
powiadałabyUnarodowym,kulturalnymimoral-
nympotrzebom”społeczeństwapolskiego.Tak
wybuchająstrajkiszkolnew1905r.Młodzież
znajdujepoparciezestronyspołeczeństwairo-
dzicóworazzestronypostępowegonauczyciel-
stwa(KołaWychowawców).NasilasięUwalka
oszkołępolską”550
Zabórpruski
NaŚląskuiPomorzuszkolnictwopolskieprzez
całyokreszaborówbyłobezwzględniegermani-
zowane.
WKsięstwiePoznańskimpolskieinicjatywy
oświatoweożywiłysięzwłaszczawokresie
WiosnyLudów(1848).Piękniezaznaczyłasię
działalnośćEwarystaEstkowskiego(1820–1856),
organizatoraiideologapostępowegonauczyciel-
stwapolskiego.Powołałondożyciaw1848r.
wPoznaniuPolskieTowarzystwoPedagogiczne
orazzałożyłiredagowałczasopismoUSzkoła
Polska”(1849–1853).Byłznakomitympublicystą
pedagogicznymioświatowym.Uwagępoświęcał
nauczaniuelementarnemu,szkołomrealnym,
kształceniunauczycielioraztzw.szkołomnie-
dzielnymdlastarszejmłodzieżyzwarstwchłop-
skichirobotniczych.Kierowałsiępoglądami
PestalozziegoiDiesterwega,nawiązywałdoprze-
55Zob.Naszawalkaoszkołępolską1901–1917.Opracowa-
nia,wspomnienia,dokumenty,B.Nawroczyński(red.),t.1–2,
Warszawa1932–1934.
pisówKomisjiEdukacjiNarodowej,korzystał
zpoglądówBronisławaTrentowskiego(októrym
będziemowaponiżej)(Estkowski,1959).
Wokresiekulturkampfu(1871–1878)następu-
jepełnagermanizacjażyciapublicznego(zakaz
używaniajęzykapolskiegowurzędachisądach),
wtymioświaty.Doprowadzatodowalkiojęzyk
polski,dopowstawaniatajnychorganizacjimło-
dzieżowychikółeksamokształceniowych,ana-
wetdobuntówdzieci.Szczególnenagłośnie-
niewEuropiemiałprocesszkolnyweWrześni
w1901r.,skierowanyprzeciwkouczniom(re-
presjedotykałytakżerodziców)(Szews,1992;
Paluszkiewicz,Szews,2000;Gomolec,1961).
WPoznańskiemwXIXw.najbardziejznaczą-
corozwinęłasiępolskafilozofiaimyślpedago-
giczna.BronisławFerdynandTrentowski(1808–
1869)jestnajwybitniejszymprzedstawicielem
Fot.3.25.BronisławFerdynandTrentowski
Źródło:BibliotekaNarodowa.
polskiejpedagogikiepokiromantyzmu.Wjego
spuściźniepisarskiejobokbogatejtwórczości
filozoficznejjestteżpionierskienagrunciepol-
112
