Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ1
Osadnictwowojskoweniespełniłooczekiwańrównieżtych,którzy
widzieliwnimforpocztęibastionpolskościnaziemiachwschodnich.
Przeciwnie,toosadnicyulegalimiejscowymwpływomkulturowym.
JerzyGiedroyćtłumaczyłtocharakteremPolaków,którychuważałza
naródHniesłychaniekobiecy”-jeśliPolakzakładarodzinęzkobie-
tąinnejnarodowości,towtejwłaśniekulturzedorastająichdzieci.
AponieważwiększośćosadnikówbyłakawaleramiitakiHwachmistrz
wolałsiężenićzpięknąmołodycąniżzjakąśkrótkonogąMazowszanką
czyKrakowianką”,toproceswynaradawianiaosadnikównaziemiach
wschodnichnastępowałjużwkolejnympokoleniu119.
Rezultatyakcjiosadnictwawojskowegobardzokrytycznieoceniał
WładysławStudnicki,publicystaipolitykkonsekwentnieopowiada-
jącysięzazbliżeniemzNiemcami
120
.Proceskolonizacjiuważałza
zjawiskoorganiczne,zachodzącesamoczynnie,oileistniejąkutemu
właściwewarunki,aniecoś,comożnazadekretowaćiprzeprowadzić
wsposóbmechaniczny.Akcjęosadnictwawojskowegouważałwłaśnie
zatakąHpróbęrozwiązaniamechanicznego”
121
.Nakolonizacyjny
potencjałpoleskichbagien,awłaściwienaichważnewprzyszłych
planachpolonizacjiziemwschodnichznaczenie,Studnickiwskazywał
tużpotym,jaktraktatryskiformalnieprzyznałjePolsce.Zawzór
stawiałprzedrozbiorowąPolskę,gdypodejmowanoosuszeniepole-
skichbagienwceluHowładnięciagospodarczegoiskolonizowania
całegoWschodu”122.
Realizacjitychplanówzapobiegłyrozbiory,aleniebezznaczenia
byłateżsamaprzyroda.JakdowodziłpublicystaAleksanderBocheń-
ski,osiadłynaPolesiupolskiHkolonizator-szlachcic”podwpływem
trudnychwarunkówprzyrodniczychHchłopiał,degenerowałsię,zarów-
nofizycznieimoralnie”.Bocheńskiuważał,żejeśliPolskachciała
odzyskaćdawnąpozycjęnaziemiachwschodnich,totrzebabyłotego
szlacheckiegokolonizatoraHzregenerować”
123
.Wywodyteodzierał
zpatosuTołoczko,pisząc,żepoczątkipolskiejkolonizacjiPolesianie
byłytakszlachetne,jakbychciałtegoBocheński.Byłotopoczęści
miejscezesłania,gdzieosiadałgłównieHwarchołszlachecki,awan-
turnik,rębajłosejmikowy,zbiegzdworuksiążęcego,amatorprzygód,
wagabunda,pieniacz,infamis,ściganydekretami,dłużnikniewy-
płacalny”.WartykulepodznamiennymtytułemKonkwistadorzy
naPolesiuTołoczkodrwiłpozatymzutyskiwańBocheńskiegonad
56
