Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PierwsząorganizacjądługotrwalewspierającądziałalnośćJIWO
wŁodzibyłopowołanedożycianapoczątku1930rokuTowarzystwo
PrzyjaciółŻydowskiegoInstytutuNaukowego(JIWO).Zzachowanych
aktUrzęduWojewódzkiegoŁódzkiegowynika,żewmarcutegożroku
trzejzałożycieleTowarzystwa–redaktorLazarFuks,JakubSzulman
iMendelSzwalbe–przesłalidoŁódzkiegoStarostwaGrodzkiego
statutzuprzejmąprośbąojegozatwierdzenie47.Popozytywnym
zaopiniowaniuwnioskuprzezWydziałBezpieczeństwaPublicznego,
którystwierdził,że„założycieleopiniąpodwzględemmoralnym
ipolitycznymciesząsięnienagannąopróczLazar[a]Fuksa,który
w1922rokubyłaresztowanyjakopodejrzanyokomunizm,lecz
narozprawieSąduOkręgowegowŁodzizostałzwolnionyzpowodu
brakudowodów.ObecnieLazarFuksczynnegoudziałuwżyciu
politycznymniebierze”48,statut,ponaniesieniukilkupoprawek,został
zatwierdzony49.Zinnychzachowanychdokumentówpaństwowych
wynika,żedowybranegowpaździerniku1932roku
siedmioosobowegozarząduTowarzystwanależałJózefZelkowicz,
ajegomieszkanieprzyul.Gdańskiej10służyłojakosiedziba
organizacji50.Dwalatapóźniejzostałwybranynajej
sekretarza51.Wzarządzieautor„Zdziennika”zasiadałnieprzerwanie
do1938roku52.
KiedywlatachtrzydziestychZelkowiczwstępowałwszeregi
Towarzystwa,miałzapewnenadziejęnasystematycznąipogłębioną
współpracęzamlerówibadaczy,naktórąwcześniejniemógłliczyć
wrachitycznychstrukturachzamler-krajzów.Towarzystwopowołali
wszakwznakomitejwiększościludziezcenzusemnaukowymoraz
wysokimstatusemspołecznym–profesorowie,nauczyciele,lekarze,
adwokaci,dziennikarze,urzędnicy53–deklarującyjaknajżywsze
zainteresowanieizatroskanielosemmłodegoiciąglewymagającego
wsparciaŻydowskiegoInstytutuNaukowego.Wpraktyce,copokazuje
lekturazachowanejkorespondencjizInstytutem,byłojednaknieco
inaczej.WkrążącychmiędzyŁodziąaWilnemlistachzlat1933–1934
czućprzedewszystkimnapięciezwiązaneztrapiącymwówczascałą
Europęwielkimkryzysem,któryniósłzesobąrównieżbezpośrednie
zagrożeniebytuJIWO54.PrzezponadrokZalmanRejzenprzesyłał
doówczesnegoprezesazarząduredaktoraLazaraFuksaiczłonka
komisjirewizyjnejPinkusaNadela55(równocześniesekretarzałódzkiej
