Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problematykazmysłuhistorycznegostanowiławytwóriczęść
XIX-wiecznegodyskursudziejoznawczego.Podejmowanabyła
wielokrotnie,anawetwtwórczościjednegokrytykapotrafiławy-
stąpićzwyklewkilkusformułowaniach.Niechzaprzykładowej
praktykiposłużąpismaStanisławaBrzozowskiego,którywewczes-
nymszkicuodziennikuHenri-FrédéricaAmielawiązałzmysłhi-
storycznyz„bezwzględnąprzedmiotowościąmyślenia”2.Oznaczał
onwówczasdlaautoraIdeizdolnośćdopoprzestawanianazazna-
waniuiopisywaniuróżnicydziejowejmiędzyposzczególnymi
dziełamiliterackimiczytworamikultury.Dowybitnychreprezen-
tantówpodobnegostylumyśleniaumożliwionegoprzezrozwinię-
tyzmysłhistorycznynależeli,jakuważałpolskikrytyk,między
innymi„TaineczySainte-Beuve,ówwielkibotanikiklasyfikator
umysłówludzkich,powieściopisarzy,nawettakichjakStendhal
iBalzak”3.AnalizowanyprzezBrzozowskiegoAmielpoprzestawał
naspektatorstwieżyciowym,swojąistotnądziałalnośćintelektual-
nąiemocjonalnąograniczałdoogląduświatazcudzychperspek-
tyw,rozbudzaniawsobiezdolnościidentyfikacyjnychitp.Jakwia-
domo,ztegowłaśniepowoduzmysłhistorycznystałsięobiektem
krytyki,naprzykładzestronyFriedrichaNietzschego.AutorJu-
trzenkiuznałów„szóstyzmysł”wiekuXIXza„szkodliwydlaży-
cia”,gdyżprzerostuwrażliwienianaodmiennedziejowokultury
czycywilizacjeosłabiałaktywnośćjednostek,ichzdolnośćdoupo-
rządkowaniaczegokolwiek,wyrobieniasilnej,świadomejswych
---
---
---
---
---
-
codokonane,zamknięteiskończone,towidzianaodstronyprocesudoświadcze-
niowegopoznaniaodsłaniaswójparadoksalnieniezamkniętycharakter:jestotwar-
tanarekonceptualizacjeireinterpretacje,podatnanazmiany,wynikłezwglądów
wswenowe,nieuwzględnianewcześniejporządkiiwymiary,anawetostatecznie
niedokonana,skorotoodniemożliwejdoprzewidzenia,antycypowanejjedynie
przyszłościzależy,czydanezjawisko,uznanezaformęskończonąifinalną,nie
zmieniswegostatusunaformęprekursorską”.R.Nycz,Możliwahistorialiteratury,
„TekstyDrugie”2010,nr5.
2S.Brzozowski,FryderykHenrykAmiel,w:tegoż,Głosywśródnocy.Studianad
przesileniemromantycznymkulturyeuropejskiej,Warszawa2007,s.134.
3Tamże,s.133-134.
~22~
