Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
AndrzejBuko
KatedralnejwChełmie(Ryc.1).Od2.poł.XIXdopo-
czątkówXXw.chowanonanimurzędnikówizapewne
innychobywatelinależącychdoówczesnychrosyjskich
elit.Wskazująnatoformyzachowanychnadalwterenie
nagrobków,wwiększościnależącychdomonumental-
nychgrobowców,atakżeichlokalizacja-tużobokka-
tedryp.w.WniebowstąpieniaNajświętszejMariiPanny,
awokresiezaborów-cerkwiBogarodzicy.Pomimo
znacznegostopniazniszczeniagrobowcówmożnastwier-
dzić,żesąonepodobnejakościowoireprezentująten
samokres,nacowskazujązbliżonastylistykaorazma-
teriałyużytedoichbudowy.Widocznenanagrobkach
datyrocznepozwalająokreślićsekwencjęchronologicz-
nąchowaniazmarłych,atymsamymrozwarstwienie
iczasfunkcjonowaniacmentarza.Natejpodstawieusta-
lono,żepomimopodobieństwzewnętrznychformna-
grobkówcmentarzbyłużytkowanyprzezok.50lat:od
ostatniejćwierciXIXw.po2.dekadęwiekuXX.
Różnicewwyglądzieczęścinaziemnychpochów-
kówwystępująnacmentarzachwielofazowych,doktórych
należyzkoleinajstarszycmentarzparafialnywCheł-
mie.WprzestrzenifunkcjonującejodpoczątkuXIXw.
nekropoliiwyróżniasięokazałakaplicacentralna,wokół
którejrozmieszczonesąpochówkizfazynajstarszej
(Ryc.2),odpowiadającejtejnaopisanymwyżejcmenta-
rzuprawosławnym.OpróczgrobowcówzkońcaXIX
ipoczątkówXXw.istniejetakżestrefapochówków
zdwudziestoleciamiędzywojennego,którezdecydowanie
wyróżniauproszczenieformpomnikównagrobnych.
WreszcienagrobkizokresupoIIwojnieświatowejznaj-
dującesięwkolejnychstrefachcmentarzasąteżłatwe
dowyodrębnienia,główniezuwaginaużyciepseudo-
granitowychrodzajówbudulca.Zkoleigrobyzokresu
najnowszego(najbardziejoddaloneodczęścicentralnej)
charakteryzująsięnowoczesnymwystrojemizróżnico-
waniemgranitowegomateriałuużytegodoichbudowy.
Podobniejakwpoprzednimprzypadku,stylistykagro-
bówiużytemateriałybudowlanepozwalająjedyniena
ramowedatowaniepochówków;bardziejszczegółowych
danychdostarczająwidocznenanagrobkachinskrypcje.
Nacałymtereniecmentarzawystępująteżstrefygrobów
zapomnianych.Niekiedywichmiejscewstawionezo-
stałynplomby”wpostacigrobówzfazpowojennejinaj-
nowszej.Odsąsiadującychodróżniająjeodmiennafor-
maimateriałybudowlane(por.Ryc.2).
Zpowyższychuwagwynika,żewyróżnieniefazna
cmentarzachzabytkowych,zwłaszczafazypoczątkowej,
jestdośćłatwe,choćbezdodatkowejwiedzydostarczanej
Ryco1oChełm,GóraKatedralna.ZabytkowycmentarzprawosławnyzostatniejćwierciXIX-pierwszychdekadXXw.(fot.A.Buko)
