Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Wstęp
takiej,anieinnejpolityki,niezastanawianosięteżnadszerszymkontekstem.
Inneustalenia,zwłaszczakilkaważnychpraczokresumiędzywojennego,są
dziśniemalzapomniane.
Kanonliteraturyprzedmioturozpoczynająpowstałeponadstulecietemu
artykułyWacławaTokarza21,MarkaWisznicera22,JulijaGessena(Hessena)23
iSzymonaAskenazego
24
.Dotycząpodobnegozestawuzagadnień-przede
wszystkimzawieszeniaprawobywatelskichipolitycznychŻydóworazkon-
cepcjireform.Tokarz,GesseniAskenazybylipionieramiwzakresieustalenia
treściustawodawstwa,zkoleiWisznicerjakopierwszypodjąłwątekprojektów
całościowychzmian.Pracewszystkichtychczterechbadaczywwiększoścido
dziśzachowująaktualność.Kilkalatpóźniejpewneustaleniawzakresietreści
ustawodawstwapoczyniłtakżeJakubKirszrot
25
,zwracającuwagęnagenezę
wieluinstytucjiprawnychpóźniejszegoKrólestwaPolskiego.Równieżtapraca
wczęścinadalstanowiprzydatnyzbiórpodstawowychinformacjinatemattreści
obowiązującychprzepisów.Mankamentemtychartykułówjestskłonnośćich
autorówdocharakteryzowaniaintencjiczymotywacjiposzczególnychczłon-
kównajwyższychwładzmimobrakupodstawyźródłowej,wnioskującjedynie
zpodjętychdziałań.Tymczasemniezawszewyłącznienapodstawieskutków
możnawłaściwiewnioskowaćnatematprzyczyny26.Wpracachtychpojawiają
sięzatemprzypadkinadinterpretowaniaźródeł.
Wokresiemiędzywojennymkontynuowanobadanianadkwestiążydowską
wKsięstwie.Wpierwszejkolejnościwymienićtunależyniemalzapomnianego
EzrielaNatanaFrenka-warszawskiegodziennikarza,tłumaczaihistorykaauto-
dydaktę27.DziejamispołecznościżydowskiejKsięstwazająłsięjużw1912r.,
wydającniewielkąksiążkęocharakterzepopularnonaukowym,opartąwznacznym
byDprzygotowaćdlanowych[żydowskich-A.O.]poddanychsurowylos”,byłotopaństwo
Dpogardąiuciskiemodpłacająceim[Żydom-A.O.]zaoddanie”.Por.teżR.Mahler,AHis-
toryofModernJewry,1780–1815,London1971,s.350-351.
21
W
.Tokarz,ZdziejówsprawyżydowskiejzaKsięstwaWarszawskiego,DKwartalnikHisto-
ryczny”16,1902,s.263-276.
22M.L.Wisznicer,Projektyrieformy...,s.164-221.
23J.Gessen,Wjefemiernomgosudarstwie...,s.3-38.Autortenprzytoczyłkilkaważnych
dokumentów,niestetywniektórychprzypadkachniepodałwskazówekdotyczącychmiejsca
ichprzechowywania.
24S.Askenazy,ZdziejówŻydówpolskichwdobieKsięstwaWarszawskiego,KPBPŻP
,1,1912,
nr1,s.1-14.
25J.Kirszrot,PrawaŻydówwKrólestwiePolskiem.Zaryshistoryczny,Warszawa1917.
26NaprzykładM.L.Wisznicer(tenże,Projektyrieformy...,s.167)stwierdził,żekrólFry-
derykAugustDwpełniprzyłączyłsiędoopinii”swojegoministraiwydałdekretzawieszający
prawaŻydówna10lat.Tymczasempóźniejszeiopartenaszerszejpodstawieźródłowejustale-
nia(np.J.Willaume,FryderykAugustjakoksiążęwarszawski(1807–1815),Poznań1939,s.122;
J.Stanley,ThePoliticsoftheJewishQuestionintheDuchyofWarsaw,DJewishSocialStudies”44,
1982,nr1,s.50-51)dowodzą,żemonarchamiałwtymprzypadkuwyraźnydylematiobawiał
się,żebędzietorozwiązanienielegalne.Brakjestnatomiastźródeł(iWisznicerniewskazujena
takie),któredowodziłyby,żeistotniekrólDwpełniprzyłączyłsię”dopoglądówswojegoministra.
27Najegotematzob.M.Bałaban,Studjahistoryczne,Warszawa1927,s.188-191.
