Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
15
Wprowadzenie15maja1882rokutzw.prawmajowychwywołałotrwały
kryzysspołecznyiekonomicznywśródszerokichmasŻydówzamkniętych
wstrefieosiedlenia
14
.Prawateuderzyłyszczególniewludnośćżydowską
zajmującąsięszerokopojętąwymianąhandlowąwniewielkichmiasteczkach,
tzw.sztetlach,inawsi.Wrezultacieodpoczątkulat80.XIXwiekumieliśmy
doczynieniazewzmożonąemigracją(legalnąinielegalną)zRosjidoEuropy
Zachodniej,USAiArgentyny,nasileniemmigracjidomiastorazwielomazmia-
namispołecznymi,jakieniósłzesobąprocesurbanizacji.Wypchnięcizsektora
wymianyŻydziszukaliszczęściawwiększychmiastach,mającnadziejęna
zatrudnieniewprzemyślelubrzemiośle–częstojakorobotnicyniewykwali-
fikowani,niebylibowiemobeznaniznowyminarzędziamiitechnologiami.
Ograniczenieczasuprzeznaczonegonahandel(zakazpracywniedzielę)
iwyrugowanieŻydówzewsispowodowałyichodpływdosektorawielkoprze-
mysłowego,choćkoniunktura–zależnazarównoodsytuacjiekonomicznej,
jakipolitykiwładz(wtymlokalnych)–byłaniestabilna.ReakcjaŻydówna
rzeczywistośćekonomicznąbywałajednakbardzoszybka,oczymświadczy
przykładbrowarnictwa.W1887rokuwgubernigrodzieńskiejdoŻydów
należało87%browarów,a10latpóźniej–jedynie31%15.
Bezwątpieniajużwtedydoszłonietylkodowykształceniasięspecyficznego
rodzajuaktywnościgospodarczejŻydówwstrefieosiedlenia,aletakżedorestruk-
turyzacjiispecjalizacjizatrudnienia.NaprzełomieXIXiXXwiekuŻydziodgry-
waliogromnąrolęwprzemyśletytoniowymstrefy,stanowiąc75%właścicieli
fabryktytoniowychiblisko80%zatrudnionychwnichrobotnicirobotników.
Podobnieprzedstawiałasięsytuacjawgarbarstwie,gdzieponadpołowazakła-
dównależaładoŻydów,wprzemyśletartacznym(ok.70%)iwłókienniczym
16
.
RozwarstwieniegospodarczeŻydówrosyjskichmiałostarsząmetrykę,już
wpołowieXIXwiekuwykształciłasiębowiemwąskagrupażydowskiejburżu-
azjioperującejznacznymisumamiiprowadzącejszerokozakrojoneinteresy
zwładzamipaństwowymi.NazwiskaBrodskichczyGinzburgówstanowiły
symbolnowej,choćnielicznej,grupyspołecznejwśródrosyjskichŻydów–
obeznanejnietylkozsystememdziałaniapaństwaijegopolityką,aletakże
zgłównymiwymiaramirosyjskiejkultury.Zgodnieztradycyjnyminormami
społecznymiobowiązującymiwgminachżydowskichśrodowiskotodbało
zarazemobiedniejszychigorzejradzącychsobiepobratymców17.
14O„prawachmajowych”,czyliustawodawstwieograniczającymprawaekonomiczneimobil-
nośćterytorialnąŻydów,por.J.D.Klier,Russians,Jews,andthePogromsof1881-1882,Cambridge
2011,s.223–233.
15I.M.Diżur,JewrieiwekonomiczeskojżyzniRossii[wi]Knigaorusskomjewriejstwieot1860-chgodow
doriewolucyi1917g.Sbornikstatiej,Moskwa–Ijerusalim2002,s.174.
16Ibidem,s.174–175.
17WięcejnatematnowychzjawiskspołecznychwśródrosyjskichŻydówpor.B.Nathans,Za
czertoj:JewrieiwstrieczajutsiaspozdnieimpierskojRossijej,przeł.A.E.Łokszyn,Moskwa2007,s.12–156
iI.M.Diżur,Jewriei…,s.169–172.Uwaginatematniecowcześniejszegookresuwguberniach
