Podstawy analizy środowiskowej wyrobów i obiektów

Jan Górzyński

Uzyskaj dostęp

ISBN/ISSN:

978-83-204-3252-7

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo WNT

Rok wydania:

2007

Liczba stron:

486

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Górzyński, Jan. Podstawy analizy środowiskowej wyrobów i obiektów. Red. . Warszawa: Wydawnictwo WNT, 2007, 486 s. ISBN 978-83-204-3252-7

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Górzyński, J.

T1 Podstawy analizy środowiskowej wyrobów i obiektów

PB Wydawnictwo WNT

PP Warszawa

YR 2007

SN 978-83-204-3252-7

Bibliografia BibTex:

@Book{ 646, author = "Górzyński, Jan", editor = "", title = "Podstawy analizy środowiskowej wyrobów i obiektów", publisher = "Wydawnictwo WNT", year = "2007", address = "Warszawa", isbn = "978-83-204-3252-7" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Górzyński, Jan

ED -

TI - Podstawy analizy środowiskowej wyrobów i obiektów

PB - Wydawnictwo WNT

CY - Warszawa

PY - 2007

SN - 978-83-204-3252-7

ER -

Netografia (standard APA):

Górzyński, Jan. Podstawy analizy środowiskowej wyrobów i obiektów [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo WNT, 2007 [dostęp: 30 06 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/podstawy-analizy-srodowiskowej-wyrobow-i-obiektow-jan-gorzynski-646.

chemia, technika, mechanika, budownictwo, inżynieria środowiska, energetyka

Książka jest poświęcona analizie energetyczno-ekologicznej wyrobów uwzględniającej pełny cykl ich istnienia, czyli tzw. analizie LCA (Life Cycle Assessment). Omówiono w niej: problematykę wpływu wytwarzania, użytkowania i likwidacji wyrobów na śro...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-204-3252-7

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo WNT

Rok wydania:

2007

Liczba stron:

486

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Przedmowa9
Podstawowe oznaczenia11
Podstawowe określenia15
1. Wstęp20
1.1. Wprowadzenie20
1.2. Zmiany zachodzące w relacjach gospodarka-środowisko22
1.3. Przedmiot i zakres pracy23
2. Procesy wytwarzania i użytkowania wyrobów28
2.1. Ogólne informacje o wyrobach28
2.2. Funkcje użytkowe materiałów i wyrobów29
2.3. Rodzaje procesów produkcji materiałów31
2.4. Cykl istnienia wyrobu33
2.4.1. Przepływ materiałów i energii w cyklu istnienia33
2.4.2. System produkcji wyrobu34
2.4.3. Ogólny schemat przebiegu procesów produkcji i użytkowania35
2.5. Wybrane procesy produkcji przemysłowej37
2.5.1. Produkcja cementu37
2.5.2. Wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej42
2.5.3. Produkcja stali45
2.6. Procesy wznoszenia obiektów budowlanych48
2.7. Procesy transportu51
2.8. Procesy użytkowania i eksploatacji53
2.9. Likwidacja i poużytkowe przetwarzanie wyrobów55
2.9.1. Proces cząstkowy likwidacji wyrobu55
2.9.2. Problem wykorzystania poużytkowych i poprodukcyjnych odpadów56
3. Obciążenia wprowadzane do środowiska w wyniku działalności gospodarczej60
3.1. Oddziaływanie procesów przemysłowych na środowisko60
3.1.1. Wprowadzenie60
3.1.2. Oddziaływanie energetyki60
3.1.3. Oddziaływanie przemysłu61
3.1.4. Oddziaływanie budownictwa i gospodarki komunalnej65
3.1.5. Oddziaływanie transportu65
3.1.6. Oddziaływanie działalności rolniczej67
3.1.7. Materiały eksploatacyjne w działalności gospodarczej68
3.2. Obciążenie środowiska w wyniku wykorzystania zasobów naturalnych69
3.2.1. Rodzaje zasobów środowiska69
3.2.2. Wykorzystanie surowców nieenergetycznych71
3.2.3. Wykorzystanie surowców energetycznych72
3.2.4. Wykorzystanie zasobów wody72
3.2.5. Wykorzystanie zasobów gruntu73
3.2.6. Wykorzystanie zasobów gleby74
3.3. Charakterystyka zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska75
3.3.1. Powstawanie i przenoszenie zanieczyszczeń75
3.3.2. Główne zanieczyszczenia chemiczne77
3.4. Inne obciążenia dla środowiska82
3.5. Oddziaływanie procesów przemysłowych na środowisko pracy88
4. Skutki w środowisku wywołane wprowadzeniem obciążeń91
4.1. Uwagi ogólne91
4.2. Uszczuplenie zasobów naturalnych92
4.3. Oddziaływanie zanieczyszczeń na zdrowie ludzkie95
4.4. Zmiany klimatyczne97
4.4.1. Efekt cieplarniany97
4.4.2. Degradacja stratosferycznej warstwy ozonowej101
4.5. Skażenie środowiska105
4.5.1. Zakwaszenie środowiska105
4.5.2. Smog letni i zimowy105
4.5.3. Eutrofizacja środowiska107
4.6. Oddziaływanie obciążeń środowiska na materiały i budowle108
4.7. Inne skutki środowiskowe109
4.7.1. Uciążliwość zapachów109
4.7.2. Lokalne podgrzanie wód powierzchniowych110
4.7.3. Skutki oddziaływania promieniowania jonizującego110
4.7.4. Skutki oddziaływania hałasu i drgań112
4.8. Skutki obciążenia dla środowiska pracy112
5. Kwantyfikacja skutków oddziaływania na środowisko115
5.1. Obciążenia środowiska powstające w systemie wyrobu115
5.2. Skumulowane obciążenia środowiska117
5.3. Ingerencje środowiskowe a skutki w środowisku119
5.4. Sposoby podejścia do kwantyfikacji oddziaływania na środowisko122
5.5. Określanie skumulowanych równoważnych obciążeń środowiska125
5.5.1. Wprowadzenie126
5.5.2. Klasyfikacja i charakterystyka obciążeń środowiska126
5.5.3. Wskaźnik równoważnego obciążenia środowiska129
5.5.4. Normalizacja obciążeń środowiska130
5.5.5. Ważenie obciążeń środowiska131
5.6. Charakterystyki energetyczno-ekologiczne wyrobów132
5.7. Określanie wskaźników kategorii oddziaływania na środowisko133
5.7.1. Wprowadzenie133
5.7.2. Uszczuplenie zasobów naturalnych135
5.7.3. Wpływ na zdrowie i środowisko138
5.7.4. Zmiany klimatyczne139
5.7.5. Szkodliwość dla środowiska141
5.7.6. Inne kategorie obciążeń143
5.8. Kategorie oddziaływania na środowisko pracy146
5.8.1. Metoda określania wskaźnika kategorii oddziaływania146
5.8.2. Uwagi o inwentaryzacji149
5.8.3. Normalizacja150
5.8.4. Ważenie wskaźników oddziaływania na środowisko pracy151
6. Określanie obciążeń środowiska dla produkcji wyrobów152
6.1. Wprowadzenie152
6.2. Metody określania skumulowanych obciążeń środowiska153
6.3. Metody analizy procesów155
6.3.1. Omówienie metody155
6.3.2. Przykład określania wskaźnika skumulowanej emisji ditlenku węgla157
6.4. Metoda układu równań bilansowych dla pojedynczego wyrobu159
6.5. Metoda układu równań bilansowych dla wielu wyrobów166
6.6. Określanie wskaźnika skumulowanego zużycia wody169
7. Metodologia analiz Energetyczno-ekologicznych wyrobów dla pełnego cyklu istnienia172
7.1. Wprowadzenie172
7.2. Ustalenie zasad wykonywania analizy pełnego cyklu istnienia173
7.3. Ogólne informacje o metodologii pełnego cyklu istnienia174
7.3.1. Przedmiot i cel analizy LCA174
7.3.2. Etapy i fazy wykonywania analizy176
7.3.3. Podstawowe definicje w metodologii LCA178
7.4. Określanie celu i zakresu analizy energetyczno-ekologicznej182
7.4.1. Określanie celu analizy182
7.4.2. Określenie zakresu analizy184
7.5. Inwentaryzacja - gromadzenie danych i analiza zbioru187
7.5.1. Gromadzenie danych187
7.5.2. Procedury obliczeniowe i korekta granic systemu wyrobu190
7.5.3. Przyporządkowanie strumieni i uwolnień190
7.5.4. Przykłady procedury przyporządkowania danych192
7.5.5. Podsumowanie etapu gromadzenia danych i analizy zbioru193
7.6. Ustalenie jednostki funkcyjnej i strumienia odniesienia194
7.6.1. Jednostka funkcyjna i strumień odniesienia194
7.6.2. Przykłady definiowania jednostek funkcyjnych wyrobów197
7.7. Ocena oddziaływania na środowisko200
7.7.1. Informacje ogólne200
7.7.2. Określanie kategorii oddziaływania na środowisko dla pełnego cyklu istnienia201
7.7.3. Wybór kategorii oddziaływania na środowisko202
7.7.4. Dążenie do ujednolicenia stosowanych metod określania kategorii oddziaływania203
7.8. Interpretacja wyników analizy203
7.9. Raport końcowy i przegląd krytyczny205
7.10. Ograniczenia w stosowaniu metodologii LCA206
8. Zagadnienie energetyczno-ekologicznej optymalizacji obiektu budowlanego207
8.1. Właściwości użytkowe i wymagania proekologiczne dla obiektów budowlanych207
8.2. Systemowe podejście do analizy energetyczno-ekologicznej209
8.2.1. Wprowadzenie209
8.2.2. Definicja systemu ekoprzemysłowego210
8.2.3. Kryteria oceny212
8.2.4. Granice systemu216
8.2.5. Otoczenie systemu216
8.2.6. Uwagi do opisu obiektu budowlanego219
8.3. Ogólne sformułowanie problemu optymalizacji220
8.4. Zakres analizy i podstawowe założenia223
8.5. Możliwości zmniejszenia wpływu systemu ekoprzemysłowego na środowisko225
8.5.1. Przekształcanie obiektu budowlanego w cyklu istnienia225
8.5.2. Możliwości oddziaływania w fazie projektowania225
8.5.3. Wpływ trwałości wyrobów budowlanych232
8.5.4. Znaczenie systemu eksploatacji w zużyciu zasobów i oddziaływaniu na środowisko232
8.5.5. Możliwości oddziaływania na zużycie materiałów i wyrobów234
8.5.6. Możliwości oddziaływania na zużycie wody podczas pełnego cyklu istnienia obiektu236
9. Określanie skumulowanych obciążeń środowiska dla pełnego cyklu istnienia obiektu237
9.1. Obiekt budowlany jako podsystem w systemie ekoprzemysłowym237
9.2. Składniki obciążenia środowiska239
9.3. Określanie skumulowanego zużycia energii242
9.3.1. Składniki skumulowanego zużycia energii242
9.3.2. Faza wznoszenia242
9.3.3. Faza eksploatacji - użytkowanie obiektu245
9.3.4. Faza eksploatacji - wykonanie zabiegów eksploatacyjnych248
9.3.5. Faza likwidacji obiektu250
9.3.6. Pełny cykl istnienia obiektu251
9.4. Określanie skumulowanego zużycia zasobów nieenergetycznych252
9.4.1. Zużycie zasobów nieenergetycznych252
9.4.2. Zużycie wody254
9.5. Określanie skumulowanej emisji zanieczyszczeń i ilości odpadów256
9.5.1. Wprowadzenie256
9.5.2. Składniki skumulowanej emisji zanieczyszczeń256
9.5.3. Skumulowana emisja zanieczyszczeń w fazie wznoszenia257
9.5.4. Emisja zanieczyszczeń podczas użytkowania nośników energii bezpośredniej259
9.5.5. Skumulowana emisja zanieczyszczeń podczas wykonywania zabiegów eksploatacyjnych262
9.5.6. Skumulowana emisja zanieczyszczeń powstających podczas likwidacji obiektu263
9.5.7. Skumulowana emisja zanieczyszczeń pełnego cyklu istnienia obiektu263
9.5.8. Skumulowana ilość generowanych odpadów stałych podczas pełnego cyklu istnienia obiektu264
9.6. Określanie skumulowanego ekokosztu i kosztu ekologicznego obiektu265
9.6.1. Wprowadzenie265
9.6.2. Ekokoszt obiektu267
9.6.3. Koszt ekologiczny270
10. Wykonywanie analizy energetyczno-ekologicznej wyrobów272
10.1. Uwagi dotyczące zakresu wykonania analizy energetyczno-ekologicznej272
10.2. Naturalny piasek (żwir) budowlany274
10.2.1. Informacje o wyrobie i procesach produkcji274
10.2.2. Charakterystyka energetyczno-ekologiczna276
10.3. Wyroby ceramiki budowlanej277
10.3.1. Ogólne informacje o wyrobie277
10.3.2. Opis procesu produkcji278
10.3.3. Zestawienie danych inwentaryzacyjnych279
10.3.4. Opis analizy LCA281
10.3.5. Charakterystyka energetyczno-ekologiczna wyrobu282
10.4. Wyroby z wełny mineralnej283
10.4.1. Ogólne informacje o wyrobie, cel i zakres analizy283
10.4.2. Opis procesu technologicznego284
10.4.3. Wprowadzone założenia286
10.4.4. Zestawienie danych inwentaryzacyjnych288
10.4.5. Opis analizy energetyczno-ekologicznej290
10.4.6. Charakterystyka energetyczno-ekologiczna wyrobu291
10.5. Chłodziarka domowa293
10.5.1. Cel i zakres analizy293
10.5.2. Opis systemu wyrobu294
10.5.3. Gromadzenie danych i analiza zbioru298
10.5.4. Wyniki inwentaryzacji301
10.5.5. Ocena oddziaływania na środowisko308
11. Wykonywanie analizy energetyczno-ekologicznej budynkowi i ich elementów312
11.1. Wprowadzenie312
11.2. Okno z tworzyw sztucznych313
11.2.1. Cel i zakres analizy313
11.2.2. Opis procesu technologicznego314
11.2.3. Zestawienie danych inwentaryzacyjnych314
11.2.4. Opis analizy energetyczno-ekologicznej314
11.2.5. Charakterystyka energetyczno-ekologiczna318
11.3. Zewnętrzna przegroda budowlana320
11.3.1. Cel i zakres analizy320
11.3.2. Opis techniczny analizowanych rozwiązań przegrody321
11.3.3. Analiza LCA i uzyskane wyniki324
11.3.4. Charakterystyka energetyczno-ekologiczna325
11.4. Termomodernizacja zewnętrznej przegrody budowlanej327
11.4.1. Uwagi dotyczące modernizacji obiektów budowlanych327
11.4.2. Skumulowane zużycie energii328
11.4.3. Równoważna emisja zanieczyszczeń331
11.4.4. Czas zrównoważenia emisji i energii333
11.4.5. Analiza wpływu dodatkowej warstwy izolacji cieplnej -przykład obliczeniowy335
11.5. Wielorodzinny budynek mieszkalny337
11.5.1. Wprowadzenie i cel337
11.5.2. Opis obiektu i wprowadzone założenia337
11.5.3. Założenia do określania charakterystyki energetyczno-ekologicznej budynku341
11.5.4. Charakterystyka energetyczno-ekologiczna budynku342
12. Analiza porównawcza charakterystyki energetyczno-ekologicznej na przykładzie wyrobów izolacji cieplnej347
12.1. Wprowadzenie347
12.2. Jednostka funkcyjna i określanie strumienia odniesienia348
12.2.1. Funkcja i jednostka funkcyjna izolacji cieplnej przegrody348
12.2.2. Strumień odniesienia izolacji cieplnej przegrody płaskiej350
12.2.3. Strumień odniesienia izolacji cieplnej przegrody cylindrycznej352
12.3. Ogólne zasady porównywania wyrobów izolacji cieplnej353
12.4. Opis procesów produkcji wyrobów izolacyjnych356
12.4.1. Proces produkcji wełny mineralnej356
12.4.2. Proces produkcji wełny na bazie papieru357
12.4.3. Proces produkcji izolacji na bazie lnu359
12.5. Wykonywanie inwentaryzacji i jej wyniki361
12.5.1. Jednostka funkcyjna361
12.5.2. Granice systemu wyrobu361
12.5.3. Uwagi dotyczące inwentaryzacji i pozyskiwania danych363
12.6. Zestawienie wyników inwentaryzacji364
12.7. Charakterystyki energetyczno-ekologiczne i analiza wyników366
12.7.1. Metoda określania kategorii oddziaływania366
12.7.2. Wyniki obliczeń wskaźników kategorii oddziaływania366
12.7.3. Omówienie wyników analizy368
12.7.4. Porównanie wyrobów371
12.8. Podsumowanie372
13. Deklaracje środowiskowe wyrobów374
13.1. Wprowadzenie374
13.2. Rodzaje deklaracji środowiskowych i ogólne zasady ich przygotowania376
13.3. Deklaracja (etykieta) środowiskowa I rodzaju378
13.3.1. Podstawowe zasady wykonywania378
13.3.2. Wymagane ważniejsze procedury380
13.4. Własne stwierdzenia środowiskowe - deklaracje środowiskowe II rodzaju381
13.5. Deklaracje środowiskowe III rodzaju383
13.5.1. Uwagi dotyczące przygotowania deklaracji383
13.5.2. Udział zainteresowanych stron w przygotowaniu deklaracji384
13.5.3. Format deklaracji środowiskowych i sposób ich udostępnienia385
13.5.4. Uwagi na temat możliwości wykorzystania deklaracji środowiskowych III rodzaju386
13.6. Zasady funkcjonowania systemów deklaracji środowiskowych III rodzaju387
13.6.1. Instytucjonalna baza funkcjonowania systemu deklaracji środowiskowej387
13.6.2. Podstawowe dokumenty niezbędne do wprowadzenia systemu deklaracji środowiskowej391
13.7. Dokument PSR określający wymagania w odniesieniu do wyrobów392
13.7.1. Wyrób i grupa wyrobów392
13.7.2. Lista materiałów i substancji chemicznych393
13.7.3. Jednostka funkcyjna i granice systemu wyrobu394
13.7.4. Zasady stosowane w obliczeniach395
13.7.5. Wielkości zgłaszane w deklaracjach środowiskowych396
13.7.6. Inne uwagi odnoszące się do zawartości deklaracji396
13.7.7. Dokumenty odniesienia stanowiące podstawę do przygotowania deklaracji397
13.8. Dokument MSR lub jego odpowiednik397
13.8.1. Zagadnienia techniczne397
13.8.2. Zadania dla przedsiębiorstw398
13.8.3. Zadania dla organizacji wykonujących certyfikację398
13.8.4. Udział zainteresowanych stron399
13.8.5. Format deklaracji i sposób przekazywania399
13.9. Przykłady deklaracji środowiskowych III rodzaju401
14. Kierunki proekologicznej modernizacji wyrobów408
14.1. Wprowadzenie408
14.2. Strategia zrównoważonego rozwoju jako koncepcja wiodąca409
14.3. Narzędzia do wprowadzania zrównoważonego rozwoju w produkcji wyrobów413
14.3.1. Pozwolenia zintegrowane i najlepsza dostępna technika413
14.3.2. Zarządzanie środowiskowe419
14.3.3. Zasada czystszej produkcji421
14.3.4. Działania na rzecz wyrobów przyjaznych dla środowiska424
14.3.5. Projektowanie proekologiczne i rozwój wyrobu424
14.4. Możliwości proekologicznej racjonalizacji wyrobów w cyklu istnienia427
14.4.1. Wprowadzenie427
14.4.2. Działania w cyklu istnienia wyrobu428
14.4.3. Racjonalna gospodarka odpadami i zasobami poużytkowymi432
14.4.4. Doskonalenie praktyki działalności gospodarczej435
14.4.5. Przejście do sprzedaży funkcji wyrobów zamiast wyrobów436
14.5. Proekologiczna racjonalizacja wytwarzania i użytkowania energii437
14.5.1. Wprowadzenie437
14.5.2. Zwiększenie sprawności obecnych technologii energetycznych438
14.5.3. Zwiększenie udziału skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej439
14.5.4. Poprawa wskaźników ekologicznych w obecnych technologiach440
14.5.5. Wprowadzanie nowych technologii energetycznych443
14.5.6. Zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych444
14.5.7. Zwiększenie udziału energetyki jądrowej449
14.5.8. Racjonalizacja użytkowania energii449
14.6. Idea zamkniętego sposobu gospodarowania450
14.6.1. Wprowadzenie450
14.6.2. Zamknięty sposób gospodarowania - przybliżeniem do naturalnych ekosystemów451
14.6.3. Przykłady działań przybliżających gospodarowanie w systemie realnie zamkniętym454
Literatura457
D 1. Obciążenia środowiska w produkcji nośników energii470
Dodatki470
D 2. Równoważniki obciążenia środowiska w podstawowych kategoriach oddziaływania na środowisko472
D 3. Wartości odniesienia dla wskaźników kategorii oddziaływań na środowisko477
D 4. Uwagi o przygotowywaniu danych inwentaryzacyjnych479
SKOROWIDZ483

J.Górzyński"Podstawyanalizyśrodowiskowejwyrobówiobiektów",Warszawa2007,ISBN978-83-204-3252-7©byWNT

2.5.WYBRANEPROCESYPRODUKCJIPRZEMYSŁOWEJ

Wostatnichlatachwprocesachwypalaniaklinkieruwprowadzonoznaczne

modyfikacjewkierunkuwykorzystaniasurowcówwtórnychpochodzącychzzago-

spodarowaniaodpadówprzemysłowych(zużyteopony,przepracowaneolejesmar-

ne,odpadyztworzyw,rozpuszczalniki)[47,165,173,191].

Wypalanieklinkierujakoprocescząstkowywanalizieenergetyczno-

-ekologicznejprodukcjicementu

Narysunku2.6przedstawionostrumieniewejściaiwyjściawystępującewprocesie

cząstkowymwypalaniaklinkierucementowego.Półproduktemprzetwarzanym

wprocesiewypalaniajestmieszaninasurowcowasuchalubwpostaciszlamu.

Opróczsubstancjimineralnychdoprocesusądoprowadzanerównież:paliwa,ener-

giaelektryczna,wodaprzemysłowaimateriałypomocnicze.Ponadtozotoczenia

jestpobieranepowietrze.Natomiastpółproduktemwyjściowymprocesuwypalania

jestklinkiercementowy.Dalszepozycjewyjścioweprocesuwypalaniaklinkieru

stanowią:spalinywrazzzanieczyszczeniamigazowymiipyłowymi,ściekiprzemy-

słoweorazhałas,wibracjeiciepło.

Rys.2.6.Strumieniewejściaiwyjściawprocesiewypalaniaklinkierucementowego

2.5.2.Wytwarzanieciepłaienergiielektrycznej

Wkonwencjonalnejelektrownikondensacyjnejenergięelektrycznąwytwarzasię

przezrealizacjęciąguprzemianenergetycznych,począwszyodenergiichemicznej

paliwa.Wwarunkachkrajowychpaliwemjestnajczęściejwęgielkamiennylub

brunatny,znacznierzadziejolejopałowylubgazziemny.Wytwarzanieenergiielek-

trycznejwelektrownicieplnejopalanejwęglemodbywasięwedługschematupoka-

zanegonarys.2.7,wktórymproceswytwarzaniaprzedstawionojakozbiórkolejno

realizowanychprocesówcząstkowych.

Procesnawęglaniaobejmujedostarczaniewęglanaterenelektrowni,rozładu-

nek,składowanie,transportwewnętrzny,mielenie,magazynowaniepyłuwzasobni-

kachprzykotłowychorazdostarczaniepyłudopalników.Proceswytwarzaniapary

przegrzanejobejmujespalaniepyłuwkomorzespalaniakotła,usuwaniespalinko-

tłowychpoichodpowiednimoczyszczeniuwurządzeniachodpylania,odsiarczania,

odazotowania,usuwanielotnegokoksikuwychwyconegowwynikuodpylania,

usuwaniepopiołuiżużla,usuwanieodpadówzinstalacjiodsiarczania.Kociołjest

Brak wyników

Podstawy analizy środowiskowej wyrobów i obiektów

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra