Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Peryferieiprowincje
obszarurolniczego(jakLublinczyBiałystok).Oddziałującnanprowincję”
,
stajesięczynnikiemnietylekulturotwórczym,ileuniwersalizującym,niemal
jakwielkiestoliceeuropejskie-Paryż,Londyn,Berlin.Metropolie,wspo-
łecznejświadomości,okazująsięwyobrażonym,azarazemosiągalnymod-
niesieniem,wzoremdonaśladowania,wartościądozawłaszczenia.Ichobraz
utrwalapopkultura,przedewszystkimwizualna:fotografia,film,plakat,
pocztówka.Stolicajakoobiektmarzeńtokliszakulturowa,obecnarównież
wsztuce.ProwincjuszBalzaca(aunasnaprzykładPrusaczyŻeromskiego,
mieszkaniecIksinowaczyKlerykowa)wyruszanapodbójwielkiegoświata.
Miastoiprowincjatorównieżelementypewnychtradycjiartystycznych,
funkcjonującychwliteraturzeimalarstwie.Jakosymbolesąsobieprzeciw-
stawne,alejakorealneobszarywykazująpewnąosobliwącechę.Prowin-
cjuszmarzyostołecznościcentrum.Snyczłowiekamiastaprzenoszągona
peryferie,utożsamionezespokojem,bezkonfliktowością,bezpieczeństwem.
Takieideeodnoszącesiędozwiązkówpomiędzyobszaremacharakterem
niesąnowe.Wdeterministycznychwątkachdziewiętnastowiecznejmyśli
pozytywistycznejpojawiasięnaprzykładidea,wmyślktórejśrodowisko
geograficzno-społecznewpływaćmiałonajednostkęludzką,jejcharakter
ilosy.Spostrzeżeniezpozoruoczywistejestjednaknieprecyzyjnewswej
ogólnikowości,niebardzoteżnadawałobysiędoopartegonaempiriiinter-
pretowaniafaktówkulturowychodużymstopniuzłożoności,dojakichza-
liczasięmiędzyinnymiutworyliterackie.
Podziałnakulturowecentraiperyferiewdobiecywilizacyjnejglobali-
zacjitechnologicznejipostgutenbergowskiejjednościinformacyjnejjest
nietylkowzględny,alenadewszystkowątpliwy.Nowyregionalizm,odno-
szonyobecniedorefleksjiliteraturoznawczej,chętniestosujekategoriecen-
trumiperyferii(tendrugiterminwydajesiębardziejpoprawnyodnace-
chowanegoaksjologicznieokreślenianprowincja”),dostrzegajednakże
istotneróżnicemiędzytradycyjniepojmowanąopozycjąajejnowąformą
ifunkcjonowaniem.Badasięstrategięwycofaniaartystównaperyferie
(obrzeża)jakomanifestacjęwolności,wyrazuniezależnieniasięodkoterii,
środowiska,czegoś,cookreślanejakonmainstream”
,kiedyśnosiłosilnemia-
nonliniigeneralnej”
,zaczerpniętezesłownikapolitycznego.Wtympostrze-
ganiu(niepozbawionymczasamielementuoceniającego)pojawiasiętakże
szerszaperspektywa.NaprzykładokreślaniepaństwEuropyŚrodkowej(czy
13
