Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
wierającejformującywpływnaświadomośćitożsamośćwspólnotową.Wśród
ogłaszanychodlatdziewięćdziesiątychpróbjejprzebudowypojawiłysięprojekty
zmierzającewkierunkuprzywróceniawielokulturowychwymiarówikontekstów
polskiejliteratury.NależałdonichzaproponowanyprzezWładysławaPanasapro-
gramtzw.komparatystykiwewnętrznejorazprojektbadańnadpiśmiennictwem
pograniczyetnicznych-wtymnadliteraturąpolsko-żydowską36.
Wizjawielokulturowegopograniczainspirowanabyłapoczątkowoprzede
wszystkimmyśląBachtina,znanegowPolsceznaczniewcześniejniżnaZacho-
dzie.MiędzyinnymidowątkówBachtinowskichwłaśniesięgałPanas,opisując
kulturęnRzeczypospolitejwielunarodów”jakopogranicze:
...wefekciespotkaniatychwszystkichróżnorodnychskładników-takżetychprzeciw-
stawnychiwrogich-formujesięsferazjawiskpogranicznych,opisywalnychwterminach
takich,jakwymiana,przekład,interferencja,analogiaihomologia,adopcjaiadaptacja,
asymilacja,konwersja,transgresja.Powstajecałasiećwielopoziomowych-faktycznychlub
tylkomożliwych-relacji:połączeń,wykluczeń,wpływów,podobieństwiróżnic,zbliżeń
ioddaleń,kulturowychnmałżeństw”inrozwodów”
,nmezaliansów”
,nbigamii”inpoligamii”
.
Terminpograniczewydajesiędosyćdobrzeoddawaćtęniejednorodnośćikomplikacje,
jakieonawywołuje:zjednejstronyodrębnośćioddzielenie,zdrugiej-wymianęiprze-
nikanie37.
Innyminspirującymteoretycznymwsparciempolonistycznychprzedsięwzięć
byłarewizjastrukturalistycznegomodelukulturyzaproponowanaprzezAntoni-
nęKłoskowską38.WpracyKulturynarodoweukorzeniwprowadziłaonamodel
narodowejkulturyjakonsyntagmy”39:niejednolitej,niejednorodnej,leczzinte-
growanejcałości,oznacznejotwartościimniejrygorystycznychzwiązkachmię-
dzyelementami.Całościnpodlegającejwielostronnymprocesomdyfuzjikulturo-
wej”
,aleteżmającejgraniceseparująceodinnychkultur40.Wśródmechanizmów
36
Zob.W
.Panas,Opograniczuetnicznymwbadaniachliterackich[w:]Wiedzaoliteraturze
iedukacja.KsięgareferatówZjazduPolonistówWarszawa1995.Red.TMichałowskaiin.,
Warszawa1996;K.Zięba,Projektkomparatystykiwewnętrznej[w:]Polonistykawprzebudowie.
Literaturoznawstwo-wiedzaojęzyku-wiedzaokulturze-edukacja.ZjazdPolonistówKraków
22-25września2004.Red.M.Czermińskaiin.,t.1,Kraków2005.
37
W
.Panas,LiteraturapolskawperspektywieRzeczypospolitejwielunarodów[w:]Chrześcijaństwo
wdialogukulturnaziemiachRzeczypospolitej.Materiałymiędzynarodowegokongresu.Red.ks.
St.Wilk,Lublin2003,s.460-461.
38
OinspiracyjnympotencjalekoncepcjiKłoskowskiejdlabadańnadpograniczempolsko-
-żydowskimpisałamjużwartykulePograniczepolsko-żydowskie:języki,kultury,literatury[w:]
Jidyszland.Polskieprzestrzenie.Red.E.Geller,M.Polit,Warszawa2008.
39
Terminnsyntagma”autorkazapisujeniekiedywcudzysłowie,konsekwentniepodkreśla
jednak,żepojęciamijęzykoznawczymiposługujesięmetaforycznie:elementytworzącensyntagmę”
kulturynarodowejpochodząbowiemzróżnychsystemów,takichjakjęzyk,religia,literatura,
obyczaje,wiedza.OzdystansowanymnastawieniuKłoskowskiejdostrukturalizmuijegosposobów
posługiwaniasięmodelemjęzykowymzob.eadem,Kulturynarodoweukorzeni,Warszawa1996,s.38.
40
A.Kłoskowska,Kulturynarodowe...,s.40.
