Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
25
uczestniczącychwpowstawaniukulturnarodowychbadaczkawskazywałazarów-
noprocesywyodrębnianiaichiodgraniczania,jakiprocesyuniwersalizacjioraz
przekraczaniaodgraniczeń,podkreślałateżfaktzmiennościsamychkryteriów
decydującychowyodrębnieniuiodgraniczeniu.
KoncepcjaKłoskowskiejopierasięnazałożeniu,żekulturynarodowe,stano-
wiąccałościmniejlubbardziejzintegrowane,niesąanicałościamizamkniętymi,
aniteżhomogenicznymi.Sąotwarteihistoryczniezmienne:
Każdyrozwiniętynaródbudujewłasnąiuważanązawłasnąkulturęwkontaktachzinny-
mi,zwłaszcza,aleniewyłącznie,zsąsiednimizbiorowościami.Odwzorowaniemtegopro-
cesujestsferaprzyswojeniaiadaptacjikulturodmiennychodgenetyczniewłasnej[...]41.
Kulturysąsiedzkiemogązarównoprzejmowaćodsiebieelementy,jakiuciekać
siędorozmaitychmechanizmówoporuwobectakiejwymiany,uruchamiaćpro-
cesyadaptacjibądźizolacji.Orodzajukulturowychwięziikulturowegodystansu,
onastawieniuintegrującymlubwyłączającym,decydująostatecznieselekcyjne
filtryocharakterzespołecznym:totypmiędzygrupowychkontaktówprzesądza
oodrzuceniulubprzejęciuwzorówinnej/obcejkultury.
Niezależnieodotwarciaiheterogenicznościkulturynarodowejdlauczest-
niczącejwniejjednostkijednymzrudymentarnychdoświadczeńjestdoświad-
czeniejejgranic-wsensieterytorialnym,społecznymisymbolicznym.Wkon-
sekwencjizaśrównieżdoświadczeniepograniczyipograniczności.Kłoskowska
wiążepogranicznośćzperyferyjnością42.Posługującsięmodelemcentrumipe-
ryferii43,osłabiajednakjegogeograficzno-terytorialnerozumienie.Jakowarianty
tegomodelutraktujerozmaitezjawiska,naprzykład:układkanonkulturynaro-
dowej-jegoobrzeża,relacjęelitanarodowa-peryferiespołeczneczystosunek
kulturydominującejikulturymniejszości.Podobniepostępujewodniesieniudo
kategoriipogranicza:
Wszerszym,przyjętymturozumieniupograniczestanowiwszelkiesąsiedztwokultur
narodowychmogącewynikaćznarodowoietniczniemieszanejgenealogiiimałżeństwa,
zczłonkostwawmniejszościnarodowejlubetnicznejnaterytoriumzdominowanymprzez
innąnarodowąkulturę,zsytuacjiemigracyjnejorazindywidualnejkonwersjinarodowej,
czyliprzejściaodjednegodoinnegonarodowegosamookreślenia,któreniemożeoznaczać
całkowitegozerwaniapoprzednichwięzikulturowych.Jesttowięctakżepograniczewsen-
siepsychologicznym,nieterytorialnym44.
41
Ibidem.
42
Powiązanietychkategoriijestcharakterystycznedlawspółczesnejrefleksjisocjologicznej.
Zob.tomPeryferieipogranicza.Opotrzebieróżnorodności.Red.B.Jałowiecki,S.Kapralski,
Warszawa2011.
43
Zob.A.Kłoskowska,Kulturynarodowe...,s.58,100,101.
44
A.Kłoskowska,Kulturynarodowe...,s.125.Tentyprozumieniapograniczapojawiasię
równieżwpracachJanaKieniewicza:Polskiepogranicza:próbainterpretacjikolonialnej[w:]Na
pograniczachliteratury.Red.J.Fazan,K.Zajas,Kraków2012,s.68.
