Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
19
PolskimPPScieszyłsięwzględnąpopularnościąwśródżydowskiegopro-
letariatu,Bundowiudałosięzdobyćpoparcieżydowskichrobotników
wwiększychmiastachKongresówki.WprzededniurewolucjiBundmiałjuż
silnąpozycjęwśródżydowskichrobotników,liczącok.30tys.członkówna
terenachstrefyosiedleniaiKrólestwaPolskiego47.Podkoniec1904roku
dowarszawskiegooddziałuorganizacjizapisanychbyło900członków,tyle
samocodojegołódzkiejsekcji48.Uważasięwięc,żeBundmiałznaczny
wpływnażydowskiproletariatwtychdwóchmiastach.Niemniej,jakwięk-
szośćorganizacjisocjalistycznych,Bundbyłprzeciwnyoddolnym,spon-
tanicznymdziałaniominicjowanymprzezrobotników.Podobnienapora-
chunkiześrodowiskamiprzestępczymizapatrywałysięPPSiSDKPiL.Tylko
PPSnProletariat”nawoływałdowykonywaniawyrokówludowych
49
.
WspomnienialiderawarszawskiegoBunduwokresiemiędzywojennym,
BernardaGoldsteina,odnoszącesiędopodobnychnapięćmiędzyświa-
temprzestępczymarobotnikamiwskazują,żeBundniechętnieangażo-
wałsięwotwartekonfrontacjezkryminalistamiiunikałprzemocy,nawet
jeślimiałaonapobudkimoralne50.FeliksDzierżyński,działającywów-
czasjakoprzedstawicielSDKPiLwWarszawie,przyznał,żechoćpogrom
domówpublicznychmógłbyćdlaBunduopłacalny,toostateczniepowią-
zanieorganizacjiztymiwydarzeniamiosłabiłojejpozycjęwWarszawie51.
WoparciuoźródłażydowskiehistorykScottUrytwierdzi,żeBund
nietylkoniezorganizowałtychzamieszek,lecznawetodniósłsiędonich
dośćnegatywnie,ponieważukazywałyorganizacjęwzłymświetle
52
.Badacz
wyjaśniadalej,iżaktyprzemocy,opisywaneprzezniektórychkomenta-
torówjakozdziczenietłumu,dokonywaneprzezrobotników,takżetych
związanychzBundem,pokazały,żeorganizacjamiałaniewielkąkon-
trolęnadśrodowiskamirobotniczymiiniepotrafiłakierowaćtłumem.
InterpretacjęUry’egoorazinnychhistorykówpostrzegającychzamieszki
jakospontanicznywybuchludowy,niezainspirowanyprzezżadnąorga-
nizacjęrobotniczą,potwierdzajązebranewtymtomieteksty,zwłasz-
czawspomnieniajednegozliderówBundu,ChaimaJankielaHelfanda
(pseud.A.Litwak).
jednakdookresupóźniejszego,wszczególnościdolatmiędzywojennych.Zob.np.B.K.Johnó
-
poll,ThePoliticsofFutility:TheGeneralJewishWorkersBundofPoland,1917–1943,Ithaca
1967;J.L.Jacobs,BundistCountercultureinInterwarPoland,Syracuse2009.
47
J.Zimmerman,Poles,JewsandthePoliticsofNationality:TheBundandthePolishSocialist
PartyinLateTsaristRussia,1892–1914,Madison2004,s.125.
48Ibidem,s.194.
49H.Kiepurska,Warszawa…,s.175.
50B.Goldstein,JewishLife,Struggle,andPoliticsinInterwarPoland:TwentyYearswiththe
JewishLaborBundinWarsaw(1919–1939),WestLafayette2016.
51F
.Dzierżyński,Pismawybrane,Warszawa1956,s.120.
52S.Ury,Barricades…,s.128.
