Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
postasa,TadeuszaMostowskiegoiinnychuwięzionowtwierdzypietro-
pawłowskiejorazkilkutwierdzachPetersburga.Żołnierzyiniższychstop-
niemoficerówzesłanowgłąbimperium.Pewnączęśćprzymusowo
wcielonodopułkówrosyjskich.ChoćśmierćKatarzynyII(zm.w1796)
odmieniłaloswielujeńców,tojednakniewszyscyskorzystalizdobro-
dziejstwamnestii.OdtejporyteżdorestrykcjiwobecPolakówcaratodwo-
ływałsiędośćczęsto.NajwiększeichnasilenieprzypadłonaXIXwiek.Po
kolejnychpowstaniach,w1830i1863r.,głównienaSyberięzesłanodzie-
siątkitysięcyichuczestników.Liczbęzesłanychpopowstaniulistopado-
wymoceniasięnaokoło50tysięcy,wtymokoło20tysięcycywilów.Wśród
zesłańcówznalazłsięPiotrWysocki,organizatorspiskupodchorążych,je-
denzaktywniejszychuczestnikówpowstania,skazanyostateczniena20lat
katorgi.PoklęscepowstaniastyczniowegotylkonaSyberiiznalazłosię
około20tysięcypowstańców.Liczbawszystkicharesztowanych,uwięzio-
nychizesłanychdoRosjibyłaznaczniewiększainiewykluczone,żełącz-
nieobejmowałablisko30tysięcyosób.WedługAndrzejaChwalby,na
27tys.zesłańcównaLitwęiBiałoruśprzypadłoichokoło16tys.6Wokresie
międzypowstaniowymkilkusetczłonkóworganizacjikonspiracyjnychtra-
fiłonaKaukaz.Wcielenidoarmiirosyjskiej,zwalczaliruchyniepodległo-
ściowenarodówujarzmionychprzezcarat.Najbardziejniebezpiecznych
wdalszymciąguzsyłanodomiejscbardziejodległych,przedewszystkim
naSyberięWschodnią.Wroku1834znaleźlisiętamuczestnicypartyzantki
JózefaZaliwskiego,późniejspiskuSzymonaKonarskiego,natomiastwkrót-
ceponich„LuduPolskiego”
,zGustawemEhrenbergiemiAleksandrem
Wężykiem.Większośćskazanychnaprzymusowerobotykierowanodo
Nerczyńska,kopalniakatuiskiejorazdoUsolja.Wkopalniachnerczyń-
skich,gdzieznalazłosięnajwięcejPolaków,jużwlatachtrzydziestychXIX
wiekunaszerokąskalęrozwinęłasięakcjasamopomocy.Powstałapokaźna
bibliotekapolska.NaświętaBożegoNarodzeniadoNerczyńskazjeżdżali
Polacyzokolic,anawetzniecodalszychstron,abywgroniewspółziom-
kówwspominaćojczyznę.Istotnywpływwywarlizesłańcynarozwójcywi-
lizacyjnySyberii.Wieluznichzajmowałosięrolnictwem,przemysłem
ihandlem.Ichzasługąjestwprowadzenieiupowszechnieniepługa,zasto-
sowaniekosy„litewki”
,uprawabardziejwydajnychodmianzbóż.Bracia
Karpińscyporazpierwszynaskalęprzemysłowązaczęliprzetwarzać
orzeszkidrzewacedrowegoiprodukowaćznicholej.KonstantySawiczew-
skizałożyłpierwsząnaSyberiiWschodniejfabrykęmydła.Niecopóźniej
6A.Chwalba,HistoriaPolski1795-1918,Kraków2000,s.400.
10
