Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
torównowoprzyłączonychobszarów,pełniącwmiejscachzesłaniaważne
funkcjeadministracyjne.Interesującąpostaciądlategookresumożebyć
BalcerChmielewski,któryodroku1622przezjakiśczasbyłkomendantem
Jenisejska.WkilkanaścielatpóźniejŁukaszTupalski,takżejeniec,opisał
powiatjenisejski,aKarpPawłocki-posiadłościklasztorusofijskiegowTo-
bolsku.WXVIIIw.obokjeńcówniebrakowałotakżeiinnychludzi,którzy
niezwłasnejwoli,leczpodprzymusemwysyłanibylidoRosji.Odczasów
PiotraIbylitoantagoniścirosyjskiegocara,przeciwnicyingerencjirosyj-
skiejwRzeczypospolitej,awczasachKatarzynyIIkonfederacibarscy3.Na
mocyukazuimperatorowejz1768r.wszystkichkonfederatówwziętychdo
niewolirosyjskiejskazywanonazesłanie.Częśćznichosiedlonowguberni
ufijskiejiorenburskiej.Zdecydowanawiększośćbarzanznalazłasięjednak
naSyberii.StosunkiPolakówzSyberią-pisałMichałJanik-byłyprzede
wszystkim„poniewolne”
.Przebywalionijakojeńcywojenni,zesłańcy
iwięźniowiepolityczni4.Ciężkiewarunki,złetraktowanie,lekceważenie
godnościwywoływałyopór.Odnotowanośmiałeucieczki.Autoremnaj-
bardziejsensacyjnejbyłMaurycyBeniowski-zesłanydoBolszerieckana
Kamczatcezaudziałwkonfederacji.Bunt,opanowanieBolszerieckaiśmia-
łaucieczkanietylkowpoważnymstopniuzaniepokoiłyKatarzynęII,ale
iszerokimechemodbiłysięwśródzesłańców.Kilkunastukonfederatów
wzięłoudziałwpowstaniuJemielianaPugaczowa,liczącnapoprawęswego
losu.Szczególnaaktywnośćbarzanspowodowała,żetylkonieliczniskorzy-
staćmoglizdwóchamnestii,któreobjęłykonfederatów.Orenburskizesła-
niecTomaszZanwtrakciejednejzeswoichwyprawnapółnocnapoczątku
lattrzydziestychXIXw.odwiedził„stuletniegoMieczkowskiego,barskiej
konfederacjidziejepomnącego”5.Drugąlicznągrupąpolską,którawkoń-
cuXVIIIw.znalazłasięwwięzieniachrosyjskichinazesłaniu,byliuczest-
nicyinsurekcji1794r.Szacujesię,żewwynikuklęskipowstaniakościusz-
kowskiegoblisko10-12tys.powstańcówznalazłosięwRosji.Tadeusza
Kościuszkęijegoadiutantów:StanisławaFiszeraiJulianaUrsynaNiemce-
wicza,atakżeprzywódcówinsurekcjiwarszawskiej:IgnacegoPotockiego,
HugonaKołłątaja,JanaKilińskiego,IgnacegoZakrzewskiego,AndrzejaKa-
3A.Kraushar,KonfederacibarscynaSyberii(1774),Kraków1895;Z.Boras,Der
PugacevaufstandinzeitgenossischenpolnischenBriefenundTagebüchern,w:Ge-
dellschafundKulturRusslandsinder2.Hälfedes18.Jahrhunderts,t.1,Halle
1982.
4M.Janik,DziejePolakównaSyberii,Kraków1928,s.VIII.
5Korespondencjazlatdawnych.ListyTomaszaZanadohr.KarolaChodkiewicza,
„KronikaRodzinna”1883,nr24,s.745.
9
