Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
uwagi.5nJakimsposobem1pytałwtytulejednegozrozdziałów1ziemiasuchawrazzwodąjedną
kulętworzy?Pokażesiętowyraźniej,jeżelidotegoprzyłączymywyspyzanaszychczasówpod
hiszpańskimiiportugalskimimonarchamiodkryte,anadewszystkoAmerykę,imieniemodkrywcyi
dowódcyokrętówtaknazwaną,adlaniezbadanejdotychczasjejrozległościzanowyświatuważaną,
próczwieluinnychwysp,przedtemnieznanych.Dlategomniejnasdziwićbędzie,żeistnieją
mieszkańcyprzeciwnożni,czyliprzeciwziemni.ŻeAmerykazpołożeniaswegoznajdujesięna
przeciwnejstronieIndyjGangesowych,towynikazgeometrycznychwłasnościkuli.Ztegozatem
wszystkiegownoszę,żeniktniebędziewątpił,jakolądiwodawspierająsięnajednymśrodku
ciężkościZiemi,któryjestzarazemśrodkiemjejobjętości.”6
WśródwzmianekiopisównowegokontynentustosunkowowieledotyczyIndian,przygód
podróżnikówitp.OIndianachwspominająm.in.MarcinBielskiwswejKronice,Benedykt
ChmielowskiwNowychAtenachorazJakubKazimierzHaur.
nJużwXVIwieku1piszeJanuszTazbir1wykształciłysiętrzyzasadniczestereotypy
patrzenianaIndian:pierwszywidziałwnichistotyszczęśliweibardziejwartościoweod
Europejczyków,mimożeobywającesiębezorganizacjipaństwowej,naukiczyznajomości
chrześcijaństwa.DrugistereotypukazywałpierwotnychmieszkańcówAmerykijakostworzeniatak
odrażająceibarbarzyńskie,iżwpraktyceniewieleróżniąsięodzwierząt.Wujęciutym
czerwonoskórzystanowiliwięcodmianęznanegojeszczezlegendśredniowieczadzikiegomęża,
istotypośredniejmiędzybestiąiczłowiekiem.Trzeciwreszciestereotyp,przyznającyimszeregzalet
umysłuicharakteru,kładłjednakdużynacisknapanującywśródIndiankanibalizm,składanie
krwawychofiarbogom,okrucieństwo,skłonnościdonadużyćseksualnych.Tęostatniąopinię
znajdujemyprzedewszystkimwrelacjachmisjonarzy,którzymimotowyrażaliprzekonanie,iż
przyjęciekatolicyzmuprzyniesiewrezultacieucywilizowanieIndianorazradykalnąpoprawęich
obyczajów”.7
Znanypoematopisowo-dydaktycznySebastianaFabianaKlanowiczaFlis,tojestspuszczanie
statkówWisłązroku1595zawierapewneodniesieniadoAmeryki:
Aleczłowieczyprzemysłtakjestśmiały,
Iżtenstaryświatwidziałmusięmały.
Więcprzepłynąwszynurtoceanowy
Nalazłświatnowy.
5TheManuscriptofNicholasCopernicus„OntheRevolutions”.Facsimille,MacmillianandPolishScientific
Publishers.London,Warsaw,Cracow1972.
6MikołajKopernik:Wybórpism.Kraków1920,s.57.
7JanuszTazbir:Rzeczpospolitaiświat.StudiazdziejówkulturyXVIIwieku.Wrocław1971,s.87.
6
