Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
ROZDZIAŁ1
idużegozapotrzebowaniawpraktyce,niezdefiniowanojeszcze,jakiedokładnie
sątreścimerytorycznetejnauki.Debataotym,cojestcelemiprzedmiotem
geopolitykitrwajużokołostulat.Ztegowzględuterminngeopolityka”jest
interpretowanyniezwykleszeroko,coutrudniaidentyfikacjęgłównychcech,
właściwychtejnauceorazwłaściwegokręguzagadnień.
Wprzeszłościuważano,iżwśródnajważniejszychdeterminantówkształtu-
jącychgeopolitycznąpozycjępaństwawstosunkachmiędzynarodowychnależy
uznać:położenie,ukształtowanieterenu,powierzchnię,klimat,dostępdomorza
iwieleinnych4.Współcześniepodejścietakieschodzinadrugiplan,gdyżnaj-
ważniejszewokreśleniupozycjipaństwastająsię:pozycjaekonomicznapań-
stwawregionie,potencjałmilitarny,przynależnośćdosojuszygospodarczych
bądźwojskowychorazzapewnionydostępdosurowcówenergetycznych.Roz-
patrywaniewtychkategoriachgeopolitykisprawia,iżcorazczęściejoperujemy
kategoriamisiłyipotęgipaństwa5.
HistoriageopolitykisięgaprzełomuXIX-XXwieku.Naukataodzwierciedla
specyfikętegookresu,któryzapisałsięwhistoriijakoburzliwy,dynamiczny,
aniekiedynawetpodwielomawzględamitragicznydlarozwojucywilizacjiludz-
kiej.Wnajbardziejogólnejpostacigeopolitykatopewienzasóbwiedzyinarzędzi
dominacji.FrancuskigeopolitykMichelFoucher,piszącopowstawaniugeopo-
lityki,zauważył,żeszkołaniemieckaibrytyjska,któredałypodstawygeopoli-
tyce,npowstaływtedy,kiedypojawiłosięzapotrzebowanienatakąnaukę,która
pomagaławzrozumieniuświatawjegoglobalnymwymiarze”6.Fouchertwierdzi,
żegeopolitykajestnietylkometodąnaukowegopoznaniacharakterustosunków
łączącychpaństwainarody,alerównieżpraktykąorganizacjitychstosunków.
Brytyjskigeograf,profesorOxforduHarfordJohnMackinderw1904roku
ogłosiłwstępnąwersjępracypt.Thegeograficalpivotofhistory,któraostateczną
wersjęprzyjęławkoncepcjipt.DemocraticIdealsandReality(1919rok).Mac-
kinderprzedstawiłgeopolitycznymodelprzestrzennyZiemiiwydzieliłobszar,
którynazwałHeartland(rysunek1-1).Jesttopółnocno-wschodniaczęśćkon-
tynentueurazjatyckiego,graniczącazArktyką.MieścionaprawiecałąSyberię,
zwyjątkiemobszaruprzypacyficznego.NapołudniuwobrębieHeartlanduznaj-
dująsięobszarypółnocnegoPakistanuiAfganistanu,nazachodziezaśzasięg
wydzielonegoterytoriumprzekraczaUralidochodzidoWołgi7.
4Ibidem,s.44.
5J.Czaputowicz,Teoriestosunkówmiędzynarodowych.Krytykaisystematyzacje,Warszawa
2008,s.84.
6М.Foucher,Frontsetfrontières.Untourdumondegéopolitique,Fayard,2eédition,Paris
1991,s.691.
7P.Eberhardt,KoncepcjaHeartlanduHaldorfaMackindera,nPrzeglądGeopolityczny”2011,
vol.83,nr2,s.257.
