Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.Założeniametodologiczne
31
wtymmiejscutylkowypunktuję,szerzejbowiemomówionezostaływroz-
dzialedotyczącymdziejówideipopularyzacji(por.rozdział2pt.Zdziejów
kształtowaniasięideipopularyzacji).
PopierwszewprawdziepoczątkipopularyzacjisięgająXVIIIwieku,
anawetczasówdawniejszych,jednakdokońcaepokioświecenianiefunkcjo-
nowałjeszczepodziałnatekstynaukoweipopularnonaukowe,aideapopula-
ryzacjiorazsamterminrozwinęłysięwPolscedopierowIIpoł.XIXwieku.
Wczesnetekstypopularnonaukowezostałyzatemprzezemnieodrzucone,
choćzpewnościąstanowiąonewzorcegatunkoweitekstowedlaomawianej
grupytekstów.
PodrugieprzezcałyXIXwiekpopularyzacjabyłarozumianajakoupo-
wszechnianiewiedzywśródniewykształconych,codecydujeospecyficezja-
wiskaokreślanegotymmianem,tzn.obrakupłynnościgranicmiędzyoświatą
apopularyzacją.Jednocześniedziałalnośćpopularyzatorskabyłajeszczespon-
tanicznainieskoordynowana17.
Potrzecieupowszechnienienaukistałosiępodstawowąformąjejspo-
łecznegorealizowaniawIIpołowieXIXwieku,jednakdopieroprzełomXIX
iXXwiekuuznajesięzaokresnajintensywniejszegorozwojuliteraturypopu-
larnonaukowej,przyczymjużnawstępienależypodkreślić,żewokresietym
popularyzacjapełniłafunkcjęoświatową,kulturalną,ekonomiczną,utylitarną,
atakżepatriotyczną18.
PoczwarteprzełomXIXiXXwieku(aściślejokresostatniegoćwierćwie-
czaXIXażdopoczątkówXXwieku)toczasszczególnydlakształtowaniasię
obliczapolskiejinteligencji,jejroliwspołeczeństwieorazjejwpływunahistorię
narodu19.Jednocześniebyłtochybajedynyokres,wktórymjejrolaiznaczeniebyły
znaczniewiększeniżwinnychspołeczeństwach(Żurawicka1978:270).
17NaprzełomieXIXiXXwiekuzarównonaukowcy,jakipublicyściczasopism
kulturalno-literackichczęstokrytykowaliniedoskonałośćpolskiejliteraturypopu-
larnonaukowej.
18Odmiennewarunkipolityczneiekonomicznewposzczególnychzaborachróż-
nicowałypoziomkulturynaukowej(cojestzwiązanem.in.zpostępemtechnicznym,
rozwojemszkolnictwaiczytelnictwa,rozwojemlokalnegorynkuksiążkiitd.),można
zatemprzypuszczać,żeowozróżnicowaniestanuipoziomudotyczyłotakżecałego
piśmiennictwapopularnonaukowego.Kwestiatawymagajednakodrębnychbadań.
19WedługŻurawickiej(1978:15-17)przełomlatsiedemdziesiątychiosiem-
dziesiątychXIXwiekustanowicezuręwdziejachinteligencjiKrólestwa,aszczególnie
warszawskiej.Popierwszezewzględunaolbrzymi(niemaltrzykrotny)wzrostliczebny
tejwarstwy.Podrugiepracazawodowazaczęłastanowić,zmałymiwyjątkami,wyłącz-
nąpodstawęutrzymaniacałejinteligencji.Potrzeciedointeligencjiostatnichdwóch
dziesiątkówlatweszliwznaczniewyższymstopniuniżwokresachwcześniejszychsy-
