Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
SławnyhistorykpolskiJanDługosz,piszącywwiekuXV,
napoczątkuswojegodziełaumieściłkrótkirozdział:„Dwierzeczy
osobliwewPolsce”.Trzebagoprzytoczyćwcałości:
DwiezaśrzeczymaPolskacudowneipodziwieniagodne,
októrychniepojmuję,dlaczegomilczySolinus,opisującybardzo
starannieinneciekawościświata,ileżesąprawdziweizasługują
nawzmiankę,jakodziełatwórczejpotęgiprzyrodzenia,nic
pośledniejszebynajmniejodtych,którerzeczonySolinwymienia.
Naprzód,iżnapolachwsiNochowa,bliskomiasteczkaSzremu,
wdiecezjipoznańskiej,tudzieżwewsiKozielsku,wobwodziePałuk,
niedalekomiasteczkaLękna,rosnągarnkiwszelkiegorodzaju,same
przezsię,sztukawyłącznąprzyrodyibezwszelkiejpomocyludzkiej,
kształtówrozmaitych,podobnedotych,jakieludziomsłużą
dodomowegoużycia;słabewprawdzieimiękkie,dopókispoczywają
wziemiiwswoichjamachrodzinnych,alegdyznichwydobyte,
nawietrzealbosłońcustwardnieją,dosyćmocne.Sąonerozmaitej
postaciiobjętości,niemaljakbysztukągarncarskąwyrabiane;aco
mijeszczedziwniejszymsięwydaje,żepłodnośćichprzyrodzona,jak
uważano,nigdysięniezmniejsza,chociażziemianiebyłaotwierana.
Powtóre,żewlasach,polachiborachmiasteczkaPotylicatudzieżwsi
HrabieniiProsni,wokolicybełskiej,diecezjichełmskiej,drzewa
sosnowetakąwłasnośćmająiprzyrodę,żejeślisięznichczęśćjaką,
np.gałąźlubprątek,utniealboodłamie,bądźcałedrzewospuści,
pokilkulatach,tocobyłodrzewemzżyciemroślinnym,przybiera
postaćiwłasnościkrzemieniaijakkrzemieńrodzimyzauderzeniem
ogieńwydaje,zachowującobjętośćikształt,wjakimbyłoucięte,
przyrodęzaśgłazuikrzemieńca.
Zostawmyprzyrodnikomtajemnicechełmskichsosen,zajmijmysię
zatoowąniezwykłąwłaściwościąglebpolskich,któreopróczpszenicy
iżytaodniepamiętnychczasów„rodzą”takżeglinianenaczynia.
Cozimabutwiejąmiliardyimiliardyszczątkówroślinnych.
Warstważyciodajnejpróchnicypokrywającejpolarośniewsposób
niedostrzegalny,leczniepowstrzymanyistały.Wiatryprzynosząpył,
dnawódpodnosząsięciągleodmułuiobumarłychresztekziela.
WeWrocławiupodnóżewałuwzniesionegobliskotysiąclattemu
