Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WproWadzeniedorozWażańopolskiejpolitycezagranicznej(1918–2023)
17
Możemywkońcusięgnąćdotradycjipolskiej,awłaściwiekilkusetletniej
tradycjieuropejskiejposługiwaniasiękategoriąnracjastanu”.Wrozmaitych
okresachracjatapodpewnymiwzględamibyłastała,podinnymi-zmien-
na.Zestawywartościspołecznych(publicznych)ulegałypodobnymzmianom,
aodniesieńnależyszukaćwaktachnormatywnych,konstytucjachiumowach
międzynarodowychorazwprzeważającejkulturzepolitycznejidopewnego
stopniawzasadachreligiirozpowszechnionychwdanejwspólnocie.Racjasta-
nu,jeśliwogóletakawłaśniekoncepcjajeststosowana,aniekoncepcjainteresu
narodowego(publicznego),możekonkretyzowaćinteresyiwartościzodniesie-
niemdoustrojuiorientacjiwiększościparlamentarnej,wdemokracjizwykle
powołującejrządprowadzącypolitykę(wtymizagraniczną).Wustrojude-
mokratycznymformalnie,leczzwładząwykonawcząocechachautorytarnych
(przewaganadpozostałymirodzajamiwładz-ustawodawczejisądowniczej),
możetobyćprezydentniekonstytucyjniedominującyczyautorytarnywódz
partyjnejwiększościparlamentarnej.Wustrojuautokratycznym-samowładcza
gruparządząca,partyjno-rządowa,dyktującaprawiewszystkoalbopoprostu
dyktator,nawet(formalnie)wybieranyporazn-ty.
Jakoalternatywądlakategoriininterespubliczny”czyninteresnarodowy”
możnawięcposługiwaćsiękategoriąnracjastanu”,budowanądwuetapowo26.
Najpierwmożnaskonstruowaćformułęracjistanu.Określaonapodstawowe
rodzajowezakresyrzeczowepolitykipaństwa(wtym-politykizagranicz-
nej)wsposóbtupodawanyjakoprzykładodnoszącysiędoPolski,obejmu-
jąc(1)demokratyzacjępaństwapraworządnego,(2)bezpieczeństwo,(3)spra-
wiedliwośćspołeczną,(4)ochronęprawczłowiekaipodstawowychwartości,
(5)trwałyizrównoważonyrozwój(lepiej:rozwójintegralny),(6)współdzia-
łaniewUniiEuropejskiej.DopierokiedyprezesRadyMinistrówprzedkłada
Sejmowiwniosekoudzielenierządowiwotumzaufania,formułatajestjuż
skonkretyzowanymprojektemracjistanu-np.pojęciebezpieczeństwamoże
zostaćwypełnionedefinicjąkryteriówobiektywnychisubiektywnychbezpie-
czeństwaegzystencjalnegoizapowiedziamim.in.nowegosystemustrzeżenia
granicypaństwa.Niezależnieodtreścikonkretnejracjistanuwsformułowaniu
premiera-wnioskodawcyjużsamaformułaracjistanuspełniałabypomocniczą
funkcjęnarzędziakontroliSejmunadRadąMinistrów(art.95.2Konstytucji).
Oczywiściełatwiejtozastosowaćwanaliziepolityki,niżwprowadzićdofunk-
cjonowaniacentralnychorganówwładzypaństwowej.Politykmożeteżchętniej
posługiwaćsięłatwiejsząintelektualniekategoriąninteresnarodowy”niżnracja
stanu”.Tenostatnizwrotpojawiasięczęstojakofiguraoratorskawrozmaitych
okolicznościachdlapodkreśleniawagisłów.
26R.Stemplowski,Wprowadzenie...,op.cit.,s.105-156.
