Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
RYSZARDStEMplowSKi
Wybieranieokreślonejwartościjakokategoriianalitycznejniemusizależeć
odtego,czyjestonawymieniana(nazywana)wobowiązującymakciepraw-
nym.Godnośćczłowiekawystępujezawszejakowartość,nietylkowokresie
oduchwaleniademokratycznejKonstytucjiw1997roku.
Piszemytuozdarzeniachiinnychfaktachorazostanachrzeczyiludziach.
Zdarzeniejestfaktem,którywiążesięzczasem.Np.uchwalanieustawyosłuż-
biezagranicznejjestzdarzeniem(m.in.czasochłonneprocedowaniewSejmie
iSenacie,zuwzględnieniemczasuwymaganegonapracekomisjisejmowych
isenackich,praceeksperckieorazczynnościobsługikancelaryjnej).Natomiast
faktemniebędącymzdarzeniemjestnp.samoistnienietakiejustawyczyza-
wartychwniejprzepisówprzewidującychpowołanieszefasłużbyzagranicznej.
Innymfaktemjestistnieniewtejustawieprzepisuwymagającegokierowaniatą
służbąprzezministrasprawzagranicznych,któryteżjejszefamianuje.Jednak-
żeszefsłużbyzagranicznejwtympaństwiesłużbądyplomatycznąniekieruje,
choćjejszefemjest(?)-itotakżejestfakt,aniezdarzenie.Czyjednoczesne
istnienietychfaktówniejestzderzeniem?
Wtraktacielogiczno-filozoficznymWittgensteina,pomocnymanalityko-
wipolitycznemu,stanrzeczyjestzbioremprzedmiotówmiędzysobąpołączo-
nych.Itakżejestfaktem,jeżelikonkretnieistnieje.Ofakciemówimyzdaniem
prawdziwymalbonieprawdziwym
27
.Przedmiotyzaśsąnbytamikoniecznymi”,
funkcjonującjaknazwy(wyrazy,niezdania),októrychnieorzekamywkatego-
riachprawdyalbonieprawdy(chybażeopisprzedmiotuwymagaformułowa-
niazdań).Przedmiotamisąnp.książka,nożyczki,wykładowca,figurageome-
tryczna,wartośćspołecznaitd.,alejużistnieniekonkretnejksiążkijestfaktem.
JesteśmytuzarazemnagrunciefilozofiiKanta,gdyżmówimyokonieczności
(przedmioty),rzeczywistości(fakty)imożliwości(stanyrzeczy).Torozróżnie-
niewzbogacanaszeposzukiwaniazwiązkówprzyczynowo-skutkowychizna-
czeniawartości28.
Jeżeliwtekściepojawisiępytanieoprzyszłość,toczytelnikowimożeprzy-
pomniećsięmyślLaplace’a,żeprzyszłośćjestkażdorazowozdeterminowana
przezaktualnystanwszechświata.Jednakpełnegozdeterminowanianiema
nawetuNewtonaioczywiścieniewstanierzeczyanalizowanymzapomocą
mechanikikwantowej.Alektonieczytałdziełambitnychautorów,pragnących
konieczniewykazaćistnieniedeterminacjiwopisywanymprzezsiebiestanie
rzeczy.Mogątymwywołaćchaoswdebacie,gdyżnawetdrobnauwagamoże
czasemspowodowaćtakiezamieszaniejakruchskrzydełtegoznanegomotyla
27
B.Wolniewicz,WstępdopierwszejfilozofiiWittgensteina.Rzeczyifakty,wyd.2,Wy-
dawnictwoNaukowePWN,Warszawa2019,passim.
28
L.Wittgenstein,Tractatuslogico-philosophicus.Logisch-philosophischeAbhandlung,
SurhampVerlag,37.Auflage,FrankfurtamMain2003,zob.przekładB.Wolniewicza,Wy-
dawnictwoNaukowePWN,Warszawa2012;B.Wolniewicz,Wstęp...,op.cit.,passim.
