Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej

Stefan Dudra

Uzyskaj dostęp

Zakup książkę

ISBN/ISSN:

978-83-7383-987-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Scholar

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

958

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Bibliografia:

Dudra, Stefan. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej. Red. . Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2019, 958 s. ISBN 978-83-7383-987-8

Bibliografia refWorks:

RT Book, Whole

SR Electronic(1)

A1 Dudra, S.

T1 Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej

PB Wydawnictwo Naukowe Scholar

PP Warszawa

YR 2019

SN 978-83-7383-987-8

Bibliografia BibTex:

@Book{ 228715, author = "Dudra, Stefan", editor = "", title = "Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej", publisher = "Wydawnictwo Naukowe Scholar", year = "2019", address = "Warszawa", isbn = "978-83-7383-987-8" }

Bibliografia endNote:

TY - BOOK

AU - Dudra, Stefan

ED -

TI - Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej

PB - Wydawnictwo Naukowe Scholar

CY - Warszawa

PY - 2019

SN - 978-83-7383-987-8

ER -

Netografia (standard APA):

Dudra, Stefan. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej [baza danych online] Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2019 [dostęp: 03 07 2024]. Dostęp w Ibuk Libra: https://libra.ibuk.pl/reader/polski-autokefaliczny-kosciol-prawoslawny-w-obszarze-polityki-stefan-dudra-228715.

Prezentowana książka, zgodnie z postawionymi przez Autora celami głównymi i szczegółowymi, wypełnia istniejącą dotąd lukę na rynku rodzimej literatury naukowej w odniesieniu do polskiego prawosławia w Polsce Ludowej oraz III RP. […] Stefan D...

Więcej

ISBN/ISSN:

978-83-7383-987-8

DOI:

Wydawnictwo:

Wydawnictwo Naukowe Scholar

Rok wydania:

2019

Liczba stron:

958

XML:ISBN/ISSN:

ONIX MARC21

Wykaz skr�t�w11
Wstęp13
1.1. Ogólne założenia polityki wyznaniowej państwa51
TEORIA–SYSTEM–PRAWORozdział 1. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obrębie politykwyznaniowej i narodowościowej państwa. Konceptualizacja pojęć51
wyznaniowej w Polsce Ludowej51
1.1.2. Periodyzacja i główne determinanty polityki wyznaniowejwobec PAKP60
1.1.3. Wykorzystywanie PAKP do walki z Kościołem rzymskokatolickim66
1.1.4. Polityka wyznaniowa po 1989 r77
1.2. Państwowa administracja wyznaniowa82
1.2.1. Struktury partyjne odpowiedzialne za walkę z religią83
1.2.2. Struktury administracyjne odpowiedzialne za walkę z religią84
1.2.3. Struktury aparatu bezpieczeństwa odpowiedzialne za walkę z religią89
1.2.4. Administracja wyznaniowa po 1989 r92
1.3. Polityka wyznaniowa a polityka narodowościowa95
1.4. Podstawy ustrojowe Kościoła prawosławnego117
1.4.1. Autokefalia i autonomia117
1.4.2. Istota prawosławnej soborowości124
1.4.3. Zasada synergii126
1.5. Podmioty decyzyjne Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego130
Rozdział 2. Pozycja PAKP w systemie polityczno-prawnym państwa137
2.1. Relacje prawne w okresie Polski Ludowej140
państwa152
2.3. PAKP wobec konkordatu oraz konstytucyjnego modelu stosunk�wpaństwo–Kościół155
2.4. Kształtowanie prawa wewnętrznego Polskiego Autokefalicznego KościołaPrawosławnego164
Rozdział 3. Stan materialny i finansowanie PAKP. Regulacja spraw majątkowych168
3.1. Liczba wiernych a możliwości finansowe PAKP169
3.2. Finansowanie działalności PAKP174
3.2.1. Fundusz Kościelny175
3.2.2. Darowizny184
3.2.3. Finansowanie przez podmioty samorządowe185
3.3. Polityka podatkowa188
3.4. Regulacja spraw majątkowych PAKP192
3.4.1. Stan majątkowy i regulacja kwestii majątkowych w Polsce Ludowej192
3.4.2. Stan majątkowy na Ziemiach Odzyskanych199
3.4.3. Regulacja spraw majątkowych po 1989 r203
4.1. Kościół i władze państwowe wobec przesiedleń ludności prawosławnejdo USRR i BSRR oraz Akcji „Wisła”215
4.1.1. Akcja wysiedleńcza do USRR i BSRR215
południowo-wschodniej217
4.1.1.2. Przesiedlenia Białorusinów do BSRR225
4.1.2. Kościół prawosławny wobec Akcji „Wisła”229
4.1.3. Duchowieństwo i wierni prawosławni w Centralnym Obozie Pracyw Jaworznie237
4.2. Sprawa jurysdykcji nad parafiami w województwie białostockim241
4.3. Odsunięcie metropolity Dionizego od zarządzania Cerkwią .Powołanie i działalność Tymczasowego Kolegium Rządzącego PAKP249
4.4. Autokefalia w polityce władz państwowych256
4.5. Sprawa wyboru nowego metropolity 1948–1951262
5.1. Polityka państwa wobec wyborów i działalności zwierzchników PAKP269
Rozdział 5. Polityka państwa wobec hierarchii i duchowieństwa prawosławnego269
5.2. Hierarchia prawosławna w polityce władz290
5.3. Duchowieństwo prawosławne po drugiej wojnie światowej295
5.3.1. Duchowieństwo w placówkach diasporalnych301
5.3.2. Polityka kadrowa i ingerencje władz w ruch personalny kleru310
5.3.3. Konflikty parafialne jako element polityki wyznanioweji narodowościowej państwa wobec duchowieństwa314
5.3.4. Wykształcenie duchowieństwa318
6.1. Prawosławny Ordynariat Wojska Polskiego322
Rozdział 6. Duszpasterstwo wojskowe i specjalne322
6.2. Duszpasterstwo specjalne333
6.2.1. Duszpasterstwo w państwowych zakładach penitencjarnych333
6.2.2. Duszpasterstwo w zakładach opieki zdrowotnej i społecznej339
6.2.3. Duszpasterstwo stanowo-zawodowe341
6.2.3.1. Prawosławne duszpasterstwo akademickie341
6.2.3.2. Duszpasterstwo służb mundurowych342
ETNOS–ADMINISTRACJA–KONTROLARozdział 7. Kwestia narodowościowa w Koś ciele prawosławnym347
7.1. Zagadnienia narodowościowe w działalności PAKP (1918–1945)348
7.2. Sprawy narodowościowe po drugiej wojnie światowej352
7.2.1. Białorusini353
7.2.2. Ukraińcy360
7.2.3. Polacy365
7.2.4. Łemkowie372
7.2.5. Rosjanie376
7.2.6. Inne grupy narodowościowe378
7.3. Kwestia narodowościowa wśród duchowieństwa380
8.1. Struktura diecezjalna i dekanalna385
Rozdział 8. Polityka władz państwowych wobec tworzenia i rozwoju prawosławnejstruktury administracyjno-kościelnej385
8.1.1. Koś cielne jednostki zagraniczne w jurysdykcji PAKP394
8.2. Struktura parafialna397
8.2.1. Sieć parafialna diecezji warszawsko-bielskiej398
8.2.2. Sieć parafialna diecezji białostocko-gdańskiej399
8.2.3. Sieć parafialna diecezji łódzko-poznańskiej405
8.3. Budowa sieci parafialnej na Ziemiach Zachodnich407
8.4. Odbudowa życia religijnego w Polsce południowo-wschodniej412
8.4.1. Odbudowa sieci parafialnej na Lubelszczyźnie414
8.4.2. Odbudowa sieci parafialnej na Podkarpaciu418
8.5. Nieudane próby erygowania parafii. Placówki zamknięte423
8.6. Życie monastyczne429
8.6.1. Monaster św. Onufrego w Jabłecznej431
8.6.2. Monaster św. św. Marty i Marii na św. Górze Grabarce433
8.6.3. Monaster Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicyi św. Apostoła Jana Teologa w Supraślu435
8.6.4. Rozwój życia monastycznego po 1989 r437
9.1. Represje wobec prawosławnego duchowieństwa441
Rozdział 9. PAKP pod nadzorem bezpieki i aparatu partyjno-rządowego441
9.2. Penetracja środowiska kościelnego w Polsce Ludowej446
9.2.1. Aparat bezpieczeństwa wobec metropolity Dionizego (Waledyński)447
9.2.2. PAKP w działalności aparatu partyjno-rządowego i bezpieczeństwa449
rzymskokatolickim470
9.2.4. Aspekt międzynarodowy w działalności aparatu bezpieczeństwawobec PAKP473
9.3. Sieć agenturalna477
9.3.1. Zadania i uwarunkowania współpracy477
9.3.2. Sieć tajnych współpracowników480
IRENOLOGIA–EKUMENIA–DIALOGRozdział 10. Stanowisko Kościoła wobec przemian społeczno-politycznych489
10.1. PAKP wobec zachodzących zmian politycznych490
10.2. Kościół prawosławny wobec Ziem Odzyskanych515
10.3. Kościół jako element propagandy państwowej w walce o pokój520
10.4. PAKP wobec zagadnień społecznych523
11.1. Działalność ekumeniczna Kościoła prawosławnego538
11.1.1. Działalność w ramach Polskiej Rady Ekumenicznej538
Rozdział 11. PAKP w działalności ekumenicznej i stosunkach międzywyznaniowych538
11.1.1.1. Dialog katolicko-prawosławny w ramach Polskiej RadyEkumenicznej547
11.2. Stosunki międzywyznaniowe i międzyreligijne557
11.2.1. Stosunki prawosławno-rzymskokatolickie558
11.2.1.1. Konflikty majątkowe562
11.2.1.2. Antagonizmy na cmentarzach567
11.2.1.3. Kwestia małżeństw mieszanych we wzajemnych relacjach569
11.2.1.4. Zjawiska pozytywne w relacjachprawosławno-katolickich571
11.2.2. Relacje z Kościołem katolickim obrządku bizantyjsko-słowiańskiego575
11.2.3. Relacje PAKP z Kościołami nierzymskokatolickimi577
11.2.4. Stosunki z innymi religiami580
11.3. Kościół prawosławny w polityce państwa wobec grekokatolików581
11.3.1. Akcja misyjna PAKP wśród grekokatolików586
12.1. Uwarunkowania działalności międzynarodowej PAKP i kontaktyz innymi Kościołami prawosławnymi611
Rozdział 12. Działalność międzynarodowa PAKP611
12.2. Kościół wobec wybranych zagadnień międzynarodowych622
12.3. Działalność w światowym ruchu ekumenicznym640
12.3.1. Światowa Rada Kościołów642
12.3.2. Konferencja Kościołów Europejskich648
12.3.3. PAKP w międzynarodowych dialogach bilateralnych651
12.3.3.1. Dialog prawosławno-rzymskokatolicki651
12.3.3.2. Kwestia uniatyzmu w dialogu katolicko-prawosławnym657
12.3.4. Dialog ekumeniczny z innymi Kościołami i religiami659
12.4. Sobór Ogólnoprawosławny w kontaktach międzynarodowych PAKP669
TRADYCJA–LAIKAT–KULTURARozdział 13. Dziedzictwo i tradycja cerkiewna w polityce historycznej państwa679
13.1. Zagadnienie świątyń i mienia cerkiewnego w okresie akcji wysiedleńczych681
13.2. Prawosławne dziedzictwo historyczne po Akcji „Wisła”688
13.2.1. Losy obiekt�w sakralnych688
13.2.2. Akty wandalizmu wobec prawosławnych obiektów sakralnych696
13.2.3. Prawosławne nekropolie700
13.3. Władze państwowe wobec kościelnych inicjatyw budowlanych705
13.3.1. Uwarunkowania prawno-polityczne dotyczące budownictwakościelnego705
13.3.2. Prawosławne budownictwo sakralne708
13.3. Zagadnienie świątyń na Ziemiach Odzyskanych i w Polscepołudniowo-wschodniej716
13.4. Utensylia i wyposażenie świątyń720
13.5. Ochrona materialnego dziedzictwa historycznego i tradycji cerkiewnej724
13.5.1. Działania państwa724
13.5.2. Działania Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego727
13.5.3. Działania organizacji społecznych731
14.1. Działalność edukacyjna PAKP735
14.1.1. Szkolnictwo i działalność oświatowo-wychowawczaKościoła prawosławnego735
Rozdział 14. Ewolucja podmiotowości prawosławnego laikatu735
Prawosławnej737
14.1.1.2. Prawosławne Seminarium Duchowne739
Teologicznej746
14.1.1.4. Inne inicjatywy edukacyjne751
14.2. Nauczanie religii prawosławnej754
14.2.1. Nauczanie religii w okresie Polski Ludowej755
14.2.2. Specyfika nauczania religii na Ziemiach Odzyskanych763
14.2.3. Religia w systemie oświatowym po 1989 r767
14.3. Działalność wydawnicza Kościoła prawosławnego777
14.4. Bractwa i organizacje cerkiewne788
14.4.1. Bractwo Młodzieży Prawosławnej790
14.4.2. Bractwa prawosławne dorosłych796
14.4.3. Inne organizacje i instytucje cerkiewne799
14.4.4. Laikat prawosławny wobec ruchu pątniczego801
14.5. Rola PAKP w realizacji zadań związanych z pomocą społeczną804
14.6. Działalność kulturalna Kościoła prawosławnego816
14.6.1. Muzyka cerkiewna jako składnik prawosławnej kultury817
14.6.2. Centra kultury prawosławnej821
14.6.3. Stowarzyszenia i fundacje prawosławne826
14.6.4. Środki masowego przekazu w działalności Kościoła prawosławnego827
Zakończenie835
Bibliografia846
Indeks936

Rozdział1.PolskiAutokefalicznyKościółPrawosławnywobrębiepolityk...

z8września1960r.nakazanowszystkimorganomprezydiówpowiatowychradnarodo-

wychścisłewspółdziałaniezwojewódzkimiwydziałamidosprawwyznań149.W1973r.

terenowąadministracjęwyznaniowąpodporządkowanowojewodom,adyrektorUdSW

wszedłwskładrządu(od1974r.wrandzeministra)150.

WpraktyceUdSWobejmowałzasięgiemcałokształtsprawzwiązanychzdziałal-

nościąkościołówizwiązkówwyznaniowych.Decydowałnietylkowkwestiachstricte

wyznaniowych,aletakżewtychwszystkichdziedzinach,wktórychstronąbyłKościół

jakojednostkaadministracyjnalubduchowny,nawetjeślibyłytosprawyocharakterze

ogólnym,przypisanewmyślobowiązującegoprawadokompetencjiinnychorganów

(np.sprawypodatkowe,celne,budowlane)151.Wramachkoordynacjisprawwyznanio-

wychwspółpracowałpraktyczniezewszystkimiministerstwami.Tymsamymzasad-

niczowszystkiesferyaktywnościkościołówizwiązkówwyznaniowychznajdowałysię

podjegobezpośrednimlubpośrednimnadzorem.Jednocześnieprocesprowadzenia

jegodziałalności,pomimoistnieniawieluregulaminówiaktówwewnętrznych,był

niejasnyinieczytelny.WstandardachUrzędunieleżałorozstrzyganieokreślonychza-

gadnieńwduchupraworządności.Dorzadkościnależałopowoływaniesięnaprzepisy

prawneprzypodejmowanychdecyzjachczywwydawanychresortowychaktachnor-

matywnych.Stosowaneprocedurybyłyzregułyniejawne.Nierzadkoprzygotowywane

sprawozdania,analizy,opinieiekspertyzypodpisywanotylkoinicjałami.Ostateczne

rozstrzygnięciaczęstoniezawierałyżadnegouzasadnienia,coświadczyło,iżwydawane

byłynienapodstawiekryteriówprawnych,ajedynieracjiniemerytorycznychipoli-

tycznych152.Trudnookreślić,jakdużymarginessamodzielnościonposiadał(czyspeł-

niałtylkorolękomitetuwykonawczegoinstancjipartyjnych)orazwjakimstopniujego

przedstawicielekreowali,anietylkorealizowaliokreślonąpolitykęwyznaniową.Zracji

usytuowaniabyłwykonawcąpolitykiustalanejwKCPZPR,choćwniektórychokresach

(m.in.wlatach70.XXw.)miałteżwpływnaprzyjmowanewKCrozwiązania.Odegrał

teżpodkonieclat80.pozytywnąrolęwprocesienormalizacjistosunkówzKościołem

rzymskokatolickimorazzinnymikościołamiizwiązkamiwyznaniowymi153.

WPolsceLudowejpozaUrzędemdoSprawWyznańnadzórnadsprawamiwy-

znaniowymi,zewzględunaspecyﬁcznekompetencje,pełniłyteżinnepodmiotyad-

ministracjipaństwowej.WśródnajważniejszychnależywymienićMinisterstwoSpraw

Zagranicznych,MinisterstwoOświatyiWychowania,MinisterstwoKulturyiSztuki,

MinisterstwoFinansów,MinisterstwoSprawiedliwościorazGłównyUrządKontroli

Prasy,PublikacjiiWidowisk(od1981r.GłównyUrządKontroliPublikacjiiWidowisk).

149A.Dudek,PaństwoiKościółwPolsceś,op.cit.,s.97,102;A.Dudek,R.Gryz,KomuniściiKoś-

ciółwPolsceś,op.cit.,s.117.

150A.Kopiczko,KościółwarmińskiapolitykawyznaniowapoIIwojnieświatowej,OśrodekBadań

Naukowychim.WojciechaKętrzyńskiego,Olsztyn1996,s.19,20.

151M.Krawczyk,Organypaństwowo-partyjneodpowiedzialneś,op.cit.,s.215.

152HenrykMisztal,charakteryzującstyldziałaniaUdSW,pisał:nPodpozoremprzestrzeganialite-

ryprawa(częstosprzecznegozKonstytucją)orazwalkiideologicznejingerowanowwewnętrznesprawy

Kościoła”.H.Misztal,Polskieprawowyznaniowe,op.cit.,s.204.Zob.teżP.Raina,Kościół-państwo

wświetleaktwydziałuds.wyznań1967-1968,KsiążkaPolska,Warszawa1994,s.5;H.Misztal,A.Mez-

glewski,Zakreskompetencji,styldziałaniaiceleUrzędudoSprawWyznań…,s.65-69.

153H.Misztal,A.Mezglewski,Zakreskompetencji,styldziałaniaiceleś,op.cit.,s.59,66,67;

A.Friszke,PRLwobecKościoła...,op.cit.,s.14.

Brak wyników

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w obszarze polityki wyznaniowej oraz polityki narodowościowej Polski Ludowej i III Rzeczypospolitej

Treść książki

Znajdź bibliotekę blisko siebie, i uzyskaj dostęp do ebooka w systemie IBUK Libra