Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Czasownikijedzeniawperspektywielingwistycznej
43
pewneograniczeniaformalnedotycząceużyciaformpierwszejosobyoraz
tryburozkazującego.WopiniiMagfurowejzwierzęwypełnipoleceniewyra‑
żonezapomocąformyimperatywu:Ешь!‘Jedz’,skierowanedoniegoprzez
człowieka,podwarunkiemżezostałowcześniejwyuczonereakcjinatesło‑
wa.WedługMagfurowej,leksemyopisującesytuacjęjedzeniauzwierzątto
czasownikiprocesywne,zajmującepozycjępośredniąmiędzyczynnościami
astanami,dlaktórychcharakterystycznyjestbrakformpierwszejosobyoraz
imperatywu(dopuszczalnychjednakwwarunkachanimizacji).Lingwistkaza‑
znaczaponadto,żeistniejewieleinnychleksemówoznaczającychspecyficzne
sposobyjedzeniazwierząt,takichjak:лакать‘chłeptać’,клевать‘dziobać’.
Wyrazytemogąbyćrównieżużywanewprzenośnymsensiewodniesieniudo
podmiotuosobowego.Rozróżnieniemiędzyfizjologicznymprocesemprzyj‑
mowaniapokarmuodpowiednio:przezludziizwierzętawyrażasięformalnie
włączliwościleksemuесть
1zróżnegorodzajuokreśleniamiikwalifikatora‑
mioznaczającymisposóbjedzeniaspecyficznydlaróżnorakichgrupistotży‑
wych.Obserwujesiętutajzjawiskoneutralizacjiесть
1,któryprzypodmiocie
oznaczającymzwierzętatraciformypierwszejidrugiejosoby,zazębiającsię
zleksemamiopisującymitypowedlazwierzątsposobypobieraniapokarmu.
Ponadtoprocesprzyjmowaniapokarmumożebyćrównieżprzedstawionyjako
stałacechafizjologicznaprzysługującaludziomizwierzętomwsądachogól‑
nych:Людииживотныеедят‘Ludzieizwierzętajedzą’.Wświetletych
faktówbadaczkawyprowadzawniosek,żeczasownikесть
1,którywyraża
konkretneznaczenie‘przyjmowaniapokarmu’,oznaczanietylkoczynności,
alerównieżprocesy(czynnościistany)orazcechystałe.Napoziomieskład-
niowymważnąrolęwrozróżnieniuposzczególnychmodeliodgrywakwalifi‑
kacjasubiektujakoczłowieka,zwierzęcia,istotyżywej(niezależnieodrozgra‑
niczeniaczłowiek1zwierzę).Mimożeleksemесть
2wznaczeniu‘niszczyć,
jedząc,gryząclubkąsając:ogryzoniachlubowadach’orazесть
1wsensie
‘przyjmowaniapokarmu’realizująwzasadzietensamschematsemantyczny,
tojednakpodwzględemgramatycznymwyraźniesięodsiebieróżnią.Para‑
dygmatczasownikaodnoszącegosiędoaktywnościszkodników(negatywnie
ocenianejprzezczłowieka)jestograniczonydopostacitrzeciejosobyiniema
przytymformyimperatywu.Zkoleitrzecieznaczenieleksemuесть
3kwa‑
lifikujesięjakometaforyczne(peryferyjne),gdyżdotyczydziałaniajakiejś
substancjidrażniącejnaciałoczłowieka,np.Дыместглаза‘Dymgryzie
woczy’.ZdaniemMagfurowej,niejestwtymwypadkuuprawnionemówienie
oprocesiefizjologicznym,leczraczejozjawiskufizycznym.Choćzewzględu
nacharakterobiektumożeonojednakbyćpoczęścipostrzeganejakodoty‑
czącesferyfizjologii.Czasownikесть‘jeść’cechujezatemwieloznaczność,
ponieważrealizujeonkilkaróżnychmodeli.
Jeślichodzioczasownikпить‘pić’,autorkarozgraniczaznaczenia‘przyj‑
mowaniapłynu’oraz‘używaniaalkoholu’,jakrównieżodnotowujegenetycz‑
