Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
TomaszZarycki
obszar.Jaksięwydaje,kluczowymefektemtejinterakcjijestpodziałwnarodo-
wymprotopoluwładzynafrakcjęelitotwartąnakompromisyzwładząimpe-
rialnąitą,któratakimkompromisomsięprzeciwstawia.Jednocześnieanalo-
gicznypodziałmożepowstawaćwimperialnympoluwładzy.Będzieodnosić
sięondokryteriumpreferowanegosposobuintegracjiimperialnychperyferii.
Zjednejstronymamywięcbiegunzwolennikówunitarnegoimperiumiunifi-
kacjiwymuszanejsiłowo.Tutajkoncentrująsięzwykleelitypaństwowe,najczę-
ściejzwiązaneztzw.resortamisiłowymi(obrony,sprawwewnętrznychitp.),
atakżeklerdominującejwimperiumreligii.Zdrugiejzaśstronylokujesię
biegunzwolennikówfederalizacjiimperiów.Dołączajądońwpierwszejkolej-
nościprzedstawicieleelitgrupmniejszościowychiinnychgrupczującychsię
zdominowanymi.Mogątobyćprzedewszystkimreprezentanciliberalnejczy
szczególnieradykalnejinteligencji,którzywosłabieniubądźdemontażuimpe-
riummogąwidziećszansęrealizacjiswoichpostulatów,awdomyślerównież
dowartościowaniawłasnychpozycji.JakwskazałAndrzejNowak(2005),upadek
ImperiumRosyjskiego,jakteżZwiązkuSowieckiego,możnatłumaczyćwłaśnie
wkategoriach,którewproponowanymtujęzykudasięująćjakosynchronizację
frakcjifederacyjno-rewolucyjnejwpoluimperialnymzfrakcjaminiepodległo-
ściowymiprotopólnarodowych.Widaćnatymprzykładzie,jakdanytypanalizy
możetwórczowpisywaćsięwtzw.nowąhistorięimperialną(np.Gerasimov
iin.2005).Bardzocennewskazówki,jakwiązaćobatypyanalizy,dałGeorge
Steinmetz(2008),któryanalizowałparapolewładzywpaństwiekolonialnym
naprzykładzieNamibiijakokoloniiniemieckiej.Wswoimmodelupodkreślił
znaczenielokalnychelitkulturowychorazzwiązekelitdominujących(kolo-
nialnych)zichpozycjąwzupełnieinaczejzorganizowanymimperialnympolu
władzy.Tymczasemchciałempodjąćtupróbęnaszkicowaniapodstawowych
strukturpolskiegopolawładzyodkońcaXIXw.dochwiliobecnej.
Polskiepolewładzynaprzełomiewieków
ItakprzyjrzymysięokresowiprzełomuXIXiXXw.Polskieprotopolewładzy
opierasięwpierwszejkolejnościnaelitachzaboruaustriackiegoirosyjskiego,
wktórychjednakichkonfiguracjajestznaczącoodmienna.WGalicjipolscy
konserwatyścireprezentującyinteresyarystokracji,ziemiaństwaidużejczęści
burżuazjiwchodząwskładkoalicjirządzącychAustrią.Sąwięcteżczęściąkon-
serwatywnejczęścitamtejszegopolawładzy.Rządzącyaustriaccykonserwatyści
włączaliniejakopolskąarystokracjęibogatszeziemiaństwo(zichpolityczną
reprezentacjąwpostacistronnictwastańczyków)doimperialnegopolapoli-
tycznego.Choćwydajesiękwestiąbardziejsporną,naileoznaczałototrwałe
wejściedoimperialnegopolawładzy.OpozycjaprzeciwnimwsamejGalicji
byładośćsłaba,wobecugodowegostanowiskaczęściinteligencjiskutecznie
