Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI:Oczymjesttaksiążka?
różnicipodobieństwpomiędzystanemdawnymiwspółczesnym.Takiepodej-
ściewidocznejestnaprzykładwpracachhistorycznosłowotwórczych,którebyły
prowadzonewkońculatdziewięćdziesiątychXXwiekuwUniwersytecieŚlą-
skim,wktórychzostałozastosowanepojęcieewolucjiperspektywicznej(zob.np.
Kleszczowa1998;Janowska,Pastuchowa2005).Niechodzizatemonieostrość
granicpomiędzydiachroniąasynchronią,aleoholistycznąwizjęjęzyka.Rezul-
tatemtakiegooglądupowinienbyćobrazscalający,podkreślającyciągłośćzja-
wiskjęzykowych.Konsekwencjizaśjestkilka:koncentracjanietylkonafunkcji
(botocharakteryzujeujęciesynchroniczne),aletakżenaewolucji;wyjścienieod
teorii,aleodmateriału.Niesposóbniewspomnieć,żezałożeniatemająswoje
źródłanietylkowwykoncypowanychideach,alewynikająrównieżzograni-
czeń,jakiesąudziałemkażdegobadaczaprzeszłości:niekompletnymateriał,nie-
pewnośćdokumentów,koniecznośćrekonstruowaniaczymożekonstruowania
nanowofaktówjęzykowychtotakżeważneargumentyzaprzyjęciemtakiego
rozumieniapanchronii.Konsekwencjąwskazanegostanowiskajestczerpanie
materiałujęzykowegozeźródeł,którepochodzązróżnychokresówhistoriipol-
szczyzny.
2.Jakadiachronia?
Czytelnikaniniejszejmonografiimożedziwićniecodeklaracja,żepracama
charakterpanchroniczny,skoro,jaksięokaże,przykładówhistorycznychjest
wniejzdecydowaniemniejniżwspółczesnych.Takasytuacjawynikaprzede
wszystkimzograniczeńmateriałowych,októrychpiszęszczegółowowroz-
dzialeII.Synchronicznośćrozumiemtutajjednaknietylkojakoopisstanu,ale
przedewszystkimjakopunktwyjściadoposzukiwańkierunkuprzemian.Dia-
chroniazaśtomoimzdaniemswegorodzajuzmiennośćwczasieizmienność
przezczas(zob.Pastuch2018).Cechącharakterystycznąprezentowanejpracy
jesttakżeodwoływaniesiędoźródełetymologicznych,coniedlawszystkichba-
daczyjestefektywnąprocedurą.Dobaczewski,wtekścieocharakterystycznym
tytuleJeszczeodopowiedzeniach,wktórympokilkunastulatachpodejmuje
problemtzw.reaktywów,pisze:
Niema(niestety)prostychijednorodnychzależnościmiędzysłówkami/
użyciami[…]dopowiedzeniowymi,oraztymi,któremogąstanowićich
podstawę-tosprawia,żetepierwszeniemogąbyćtraktowanejako
dającesięprzewidziećproduktyokreślonychoperacji,anisynchronicz-
nie,anidiachronicznie,powinnybyćpotraktowanejakocośosobnego.
(Dobaczewski2014:127)
