Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Częśćpierwsza.Perspektywabadawczaimetodologicznepodstawyopisu
wiedzyniewerbalizowanej,zbiorowej(oświadomościgatunkowejużytkowni-
kówjęzykazob.Zaśko-Zielińska,2002).Pierwszepróbyklasyfikacyjnedoty-
czyływyłącznieutworówliterackichcharakteryzowanychnatlewybranych
epok,cozdawałosięprzesądzaćoostatecznymkształcie(zakresie,celachimeto-
dach)opisu(por.Jaworski,1999:10–11).Stopnioworefleksjągenologicznąobej-
mowanocorazszerszągrupęform.Niejestjednakmoimzamiaremomawia-
nierozległychdziejówtejrefleksji(poruszonejkwestiiwięcejuwagipoświęca
StanisławGajda,1993a:247–249
3
).Obrazującteoretyczneorazmetodologiczne
podstawyprezentowanegoparadygmatu,chciałabymjedynieodnotować(oraz
krótkoprzypomnieć)najważniejszekonstrukcjemyślowe,którewyznaczyły
(iwdalszymciąguwyznaczają)kieruneknaukowego(lingwistycznego)oglądu
strukturwerbalnych.Koncepcjeteskładająsięjednocześnienaswoisteflzaple-
czedyskursywne”(np.Starzec,1999)niniejszegoopracowania.Mamprzytym
świadomość,żezniektórymizarysowanymitu(zapewnewsposóbniewyczer-
pujący)założeniamimożnasiędziśniezgadzać,wszakprzyjęcieokreślonej
perspektywybadańnieoznaczapełnejakceptacjiwszystkich,łączonychznią
hipotez.Niesposóbjednak,jaksądzę,budowaćwłasnejpropozycjibezuwzględ-
nieniatakbogategodorobku.
Wspomniałamjużotym,żeznaczniedłuższątradycjąniżlingwistyczna
teoriagatunkówmowywyróżniasięgenologialiteraturoznawcza.Zaniezwy-
kleważneiinteresującedlapolskichgenologów(równieżjęzykoznawców)
trzebauznaćpraceStefaniiSkwarczyńskiej(szczególnemiejscewtwórczo-
ściuczonejzajmuje3.tomWstępudonaukioliteraturze,1965;por.teżnp.1970;
1983).Sformułowanaprzezbadaczkęhumanistycznateoriagatunku(Gajda,
1993a)wistotnysposóbwpłynęłanakształtwielupóźniejszychustaleń.Wyrasta
onazrozumieniatekstu(ujmowanegowjegonaturalnejróżnorodnościizmien-
ności)jakoogniwakomunikacjimiędzyludzkiej.Zdaniemuczonej,ofltkance
gatunkowej”miałydecydowaćnastępująceczynniki(przenikającesięiwarun-
kująceswojeistnienie):a)podmiotmówiący;b)odbiorca;c)stosunek:nadawca
–odbiorca;d)sytuacje:nadawcza,odbiorcza,nadawczo-odbiorcza;e)funkcja/
celtekstu;f)przedmiot/temattekstu;g)ujęcieprzedmiotu;h)tworzywotekstu;
i)środkiprzedstawieniaiwyrazu,tworzywo;j)kod(Skwarczyńska,1965:135–
150).Jakwidać,Skwarczyńskausiłowałazespolićpodejściestrukturalistyczne
3
flWdziejachgenologiimożnawyróżnićdwaokresyrozwojowe:stadiumuniwersali-
styczneodczasównajdawniejszychpowiekXIXorazstadiumnaukoweodprzełomuwieku
XIXiXX”(Gajda,1993a:247).Wobrębieokresunaukowegowydzielasiętrzykierunki:
fl1)pozytywistyczny,wktórymgatunkitraktujesięjakokonkretnezjawiskaprocesuliterac-
kiego;2)strukturalistyczny(odlatdwudziestychXXwieku),akcentującysystemowepowią-
zaniaelementówtekstów;3)komunikacyjny–preferującybadaniaempiryczno-historyczne
uwzględniającekontekstkulturowy,zaśkrytycznieoceniasięwąskiempiryzmipodejście
taksonomiczne,sprowadzającesiędokonstruowaniapojęćgenologicznychjakopojęćklasyfi-
kujących”(Gajda,1993a:247).Literackąrefleksjęgenologicznącechujezatemprzejścieoduję-
ciaapriorycznegodohistorycznego,dynamicznego(zob.Bolecki,Opacki,red.,2000).
