Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy.Ogólnoteoretycznekontekstyanaliz
19
ifunkcjonalne.Zjejwywodówwynikatakże,żeplanowynamysłnadprzeja-
wamikomunikacyjnejaktywnościczłowiekawymagapogłębienia–zkoniecz-
nościpominęłamtuszeregzajmujących,niejednokrotniekomentowanychusta-
leńszczegółowych,które,choćinaczejartykułowane,wyraźniekorespondują
zpoglądamiMichaiłaBachtina4(onichpóźniej).
ObokStefaniiSkwarczyńskiejpoważnywkładwrozwójzorientowanejlite-
raturoznawczogenologiiwnieślitakże:MichałGłowiński,HenrykMarkiewicz,
IreneuszOpacki,StefanSawicki,JanTrzynadlowski,CzesławZgorzelski(por.
Gajda,1993a:248).Myślę,żeniemapotrzebyprzypominaniacałościdokonań
tychwybitychbadaczy(np.Głowiński,1983;Markiewicz,1996;Opacki,1983;
1999;Sawicki,1976;Trzynadlowski,1983;Zgorzelski,1975;nowszespojrze-
nieliteraturoznawcówprzynosipracazbiorowa:Bolecki,Opacki,red.,2000),
ichustalenia,odkrywanewciążnanowo,powracająwlicznychartykułachoraz
rozprawach.Wieluspostrzeżeńdostarczyłyobserwatoromformfikcjonalnych
orazpraktycznychm.in.uwagidotyczącekryteriówwyodrębnianiagatunków
literackichorazichzłożonejstruktury,historycznegorozwojuczyflkrzyżowania
siępostacigatunkowych”.
Dlabadańlingwistycznychzasadnicząpłaszczyznąodniesieńbyłaod
początkukoncepcjaMichaiłaBachtina5.Prawdąjest,iżrosyjskifilolognigdy
niezbudowałspójnejtypologiigatunków(por.np.Wojtak,2004/2005:158–159;
Witosz,2005:46–48),mimotowysunąłwielepostulatów,któreprzyciągnęły
uwagęuczonychidałypoczątekwielonurtowejrefleksjinadzagadnieniami
wcześniejprzemilczanymi.Przejdźmydoichzwięzłejprezentacji.
Bachtinpostawiłtezę,że:flGatunkimowysąnamdanewtakisamnie-
omalsposóbjakjęzykojczysty,któregoużywamybeztrudnościrównieżprzed
teoretycznymopanowaniemgramatyki”(1986:373).Zgodnieztakąinterpreta-
cją,flstrumieńmowynigdyniejestamorficzny”:flMówimywyłącznieprzyuży-
ciuokreślonychgatunkówmowy,tzn.wszelkienaszewypowiedziposługują
siękonkretnymi,względnietrwałymiitypowymiformamikonstruowania
4Obieteoriekrystalizowałysięwbliskimczasie,aleniezależnieodsiebie.Początkipracy
Skwarczyńskiejtoprzełomlatdwudziestychitrzydziestych(w1931rokunałamachflPamięt-
nikaLiterackiego”ukazałsięartykułOpojęciuliteraturystosowanej,z1930rokupochodziPróba
teoriirozmowy,awroku1937zostaławydanarozprawapt.Teorialistu),wdrugiejpołowielat
dwudziestychzacząłrozwiaćswojąteorięgenologicznąBachtin.Punktyzbieżnetychkon-
cepcji,atakżepodobnedrogiżycioweuczonychomawiaMonikaZaśko-Zielińska(2002:
9–19)–jejobserwacjezreferowałam.Zob.teżDąbrowski,1974.
5Rozważanianadgatunkamimowybądźgatunkamiliterackimizdominowałyniemal
całątwórcządziałalnośćbadacza.Problematykatazostałaprzedstawionanajszerzejwopra-
cowaniuProblemgatunkówmowyorazwIVrozdzialeProblemówpoetykiDostojewskiego.Świa-
towanaukaodkryłaBachtinastosunkowopóźno–dopierow2.połowielatsześćdziesiątych
XXwieku(Żyłko,1994:10;za:Zaśko-Zielińska,2002:10).OznaczeniudociekańBachtina
dladzisiejszejgenologiiczyt.w:Czaplejewicz,Kasperski,red.1983;Zaśko-Zielińska,
2002;Witosz,2005.
