Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
Krukowieckitowięcejniżpostać.Toswegorodzajusymbol,zjawiskoowy-
miarzeniemalsocjologicznym.Toosoba,wktórejspersonifikowałsięcałyżal
izawód,całagoryczirozpaczzpowoduprzegranegopowstania,zaprzepaszczo-
nychszansiutraconychnadziei.WswymporywającymPowstaniunarodupol-
skiegoMaurycyMochnackiprzedstawiłtezę,wedlektórejpowstaniemiało
ogromnąszansęnasukces,agłównąprzyczynąklęskibyłaindolencjajegoprzy-
wódców,którzyodpoczątkupragnęlidoprowadzićdokapitulacji2.Tegorodza-
juperspektywaskutkowaławystawianiemopiniiskrajnych:bardzonegatyw-
nychlubbardzopozytywnych,zawszejednaknasyconychdużymładunkiem
emocjonalnym.Mowatuprzedewszystkimoliteraturzepamiętnikarskiej,emi-
gracyjnejpublicystyceocharakterzegłówniepolemicznym,alewtakimsamym
stopniuotwórczościliterackiejorazhistoriografiipowstanialistopadowego.
JuliuszSłowackiwdziesięćlatpoklęscepisałwBeniowskim,żeuKrukowiecki
jestmiastaWallenrodem”
,aznakomityhistorykTadeuszŁepkowskiwpołowie
ubiegłegostulecianiezawahałsięstwierdzić:
Dlamnienieulegażadnejwątpliwości,żedziałalnośćKrukowieckiego
wostatnichtygodniachpowstanialistopadowegomożebyćocenionajakozdra-
da,choćprzecieżnieprzeszedłonbezpośrednionastronęrosyjską.Niemożna
zawężaćpojęciazdradydoświadomegopomaganiawrogowi.Trzebanazwaćpo
imieniudziałalnośćludzi,którzykonsekwentnieiświadomieniewykorzystywa-
limożliwościwalkiizwycięstwa–więcej–którzymożliwościteprzekreślali
iniszczyli,aprzeztoułatwializadaniewrogowi.Wielugenerałówpowstaniali-
stopadowegotakwłaśnierobiło3.
M.A.Kurpiel,Kraków1909,s.72,118,119,124,142;A.Ostrowski,Pamiętnikzczasówpowstania
listopadowego,wydaliK.iW.Rostoccy,Wrocław-Warszawa-Kraków1961,s.294,367,368,369,370;
[J.Paszkowski],WojnawPolsceroku1831,przezoficerapolskiegoopisanawroku1832,Lwów1861,
s.206;P.Popiel,Pamiętniki1807-1892,Kraków1927,s.76;I.Prądzyński,Czterejostatniwodzo-
wieprzedsądemhistorii,Kraków1916,s.188;idem,Pamiętnikigenerała…,opr.B.Gembarzewski,
tomwstępnypt.GenezapowstanialistopadowegonapisałJ.Moszyński,Kraków1909,t.I,s.453,t.III,
s.338;[K.Rzepecki],Pułkczwarty1830-1831.Szkichistoryczny,wedługrelacjiustnejipamiętnikar-
skichnotatekKajetanaWładysławaRzepeckiego,napisał…,Poznań1923,s.99;L.Sapieha,Wspo-
mnienia(zlat1803-1863),zprzedmowąS.Tarnowskiego,wydał,wstępemiwyjątkamizkorespon-
dencjizaopatrzyłB.Pawłowski,Lwów1914,s.164;[N.Sierawski],Pamiętnik…oficerakonnego
pułkugwardiizaczasóww.ks.Konstantego,zprzedmowąS.Smolki,Lwów1907,s.235,304;[R.O.
Spazier],Historjapowstanianarodupolskiegowroku1830i1831czerpanazautentycznychdokumen-
tówsejmowych,akt,pamiętników,dzienników,piśmiennychiustnychpodańnajznakomitszychuczestni-
kówpowstania,przez…,t.III,Paryż1833,s.439.
OKrukowieckimjakoozdrajcyzob.:BJ,5143,Modzelewski,s.167,269;Ossolineum,6773/II,
[J.Puzyna],KsięgarycinWojskaPolskiegozr.1831wrazzespisemnazwisknaczelnychwodzów,
jenerałówiwyższychoficerówwposzczególnychformacjach[ł]ofiarowanaprzezJózefaPuzynę
MikołajowiUdalrykowiCieńskiemu,s.13;BPP,429,Łagowski,s.30;opiniaJ.Skrzyneckiego
w:BPP,406,s.252,EustachyJanuszkiewicz,OdpowiedźnaartykułpodtytułemNarrativeofSkrzy-
necki’sescapefromWarsaw,umieszczonywdziennikuTheAtlasnr323nastronach474-475;
Obłędachpisarzy,s.90;BPP,413,PiotrKopczyński,Dziennikzlat1831-1834,t.II,s.191,zapis
z[8IX]1831;T.J.Chamski,Opiskrótkilatupłynionych,opr.R.Bielecki,Warszawa1989,s.175,233,
236,249;Gajewski,op.cit.,t.II,s.126.
2WtymkontekścieniejakoXX-wiecznymodpowiednikiemdziełaMochnackiegojestpopularno-
naukowamonografiaJ.Łojka,Szansepowstanialistopadowego.Rozważaniahistoryczne,Warszawa
1966.
3T.Łepkowski,Ocenapowstanialistopadowego.Chłopiwpowstaniu.Ujęciesprawwojskowych;rola
