Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
AleksanderJankowski
Nanowonależypostawićkwestięgenezyzjawiska,wyzwolonejzdo-
tychczasowychkryteriówdefinicyjnych46.Sąonebowiemzbytwąskie,bo
ograniczonedoportretuwiązanegoztrumnądrewnianąorazdookre-
ślonego,wielobocznegokształtupolaobrazowego,któryuznanozaod-
powiednikprzekrojutrumienzXVI–XVIIwieku.Toostatniezałożenie
niewytrzymujekrytykichoćbyztegopowodu,żenieznamydrewnia-
nychtrumiensprzedpołowyXVIIstulecia.Żadnanieprzetrwała,azkolei
wczesnonowożytnepolskieusarkofagi”metalowe,wktórychumieszczano
stosowniedopasowanątrumnędrewnianą,majązregułyprzekrójprosto-
kątazbliżonegodokwadratu,ewentualnie–uzdecydowanegotrapezu”47.
Rozstrzygnięćwymagakwestiakontekstukulturotwórczegoportre-
tutrumiennego.Rozszerzyłsięonw2.ćwierciXVIIwieku.Wówczas
tozwyczajuobecnianiakonterfektemzmarłegopodczasceremoniipo-
grzebowejupowszechniłsięwśródszlachty,stającsięwyrazemusar-
mackiej”mentalnościśrodowiskanaobszarzecałejRzeczypospolitej.
Wtymczasiezarazemmagnateriastopniowomodyfikowałaoprawęeg-
zekwiówpodwpływemwzorówZachodu48.Zatem,od3.ćwierciXVII
wiekuposchyłeknastępnegostuleciaportrettrumiennywpisywałsię
przedewszystkimwszlacheckieobyczajepogrzebowe(zczasemtakże
bogatszegomieszczaństwa).Wtychkręgach,realizowanyprzeztwór-
czośćcechową,zyskałteżwłaściwesobiewalorymalarskie.
Dominacjęzasobówwielkopolskichuznanozawystarczającąpodsta-
wędoforsowaniawliteraturzeprzedmiotutezyouwielkopolskiejko-
lebce”portretutrumiennegoimetrycesytuowanejgdzieśokołopołowy
XVIIwieku49.Budzitojednakpoważnewątpliwości.
Popierwsze–praktykamalowanianablaszeportretupostmortem
uchwytnajestwkręgumalarzykrakowskichjużwXVIwieku.Wrachun-
kachzpogrzebuKrystynyzRadziwiłłówZamoyskiej,któryodbyłsię
wWarszawiew1580roku,wśródkosztówwymienionokwotędlamala-
46Postulatweryfikacjikryteriówdefinicyjnychportretutrumiennegowskazanychprzez
StanisławaWilińskiegosformułowaław2000rokuJoannaDziubkowa.Jużpowydaniu
katalogupoznańskiejwystawyportretówtrumiennych(DziubkowaJ.1996),badaczka
przedstawiłakrytycznypunktwidzenianadotychczasowąklasyfikacjęwizerunkówokre-
ślanychjakouportretytrumienne”;DziubkowaJ.2000,s.171–181.
47KrauseJ.1995,s.95.
48Zarysowującesięwtymczasieróżnicezwyczajówpogrzebowychmagnateriiiszlachtyza-
sygnalizowałChrościckiJ.A.1974,s.70.
49DziubkowaJ.1996,s.24;MrozowskiP
.2000b,s.77
.
