Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Portrettrumienny–odfascynacjikunaukowemupoznaniu17
SkoromumiedoRzeczypospolitejniedotarły,totymsamymteoriaP.O.
Scholzaopierasięnabezkrytycznymzałożeniu,żeźródłemportretu
trumiennegobyłatylkopamiętnikarskarelacjaozjawiskuwRzeczy-
pospolitejwzasadzienieznanym,azarazemkojarzonymprzezsamego
autoradiariuszazsiłaminieczystymi.Bezwiększegowięcznaczenia
pozostajesporapopularnośćpamiętnika,rozpowszechnionegowręko-
piśmiennychkopiachidrukiem42.
NiewEgipcie,awantycznychsepulkraliachRzymuźródełportretu
trumiennegoupatrywałTadeuszDobrzeniecki43.Jakouodległyprototyp”
portretutrumiennegowskazałclipeataimago,reliefowy,popiersiowywi-
zerunekwowalnejtarczyumieszczonejnasarkofagu,któryuobecnia
zmarłegohicetnunc44.Uznajączaszczególnącechęportretutrumienne-
goekspresjęwywoływanąupozowaniempostaciipsychologicznymoży-
wieniemobliczapoprzezsugestywnąiluzjęśledzeniawzrokiemwidza,
badaczdostrzegłźródłaportretutrumiennegorównieżwmalarstwie
późnoantycznym,m.in.wportreciefajumskim.ZdaniemT
.Dobrzenie-
ckiego,wizerunkiclipeataimago[ryc.2],któreprzyjąłzaprymarneod-
niesieniedlaportretutrumiennego,szlachtapoznaładziękipodróżom,
atakżezainteresowaniomgrecko-rzymskąstarożytnością,pobudzanym
własnymmitemsarmackiejgenealogii.
OdwnikliwychspostrzeżeńT
.Dobrzenieckiegoniesposóbabstra-
hować.Trudnoteżznimipolemizować,gdyżzakładająonejedynieluź-
nąrelacjęportretutrumiennegozzasugerowanymikorzeniamianty-
cznymi,określonymibezpieczniejakouodległyprototyp”45.Pozostaje
nimwizerunekosobyzmarłejwfuneralnymkontekście,ztymżewkon-
tekściediametralnieodmiennym,jakożeportrettrumiennyosadzony
jestwbardzospecyficznychuwarunkowaniachstaropolskiejkultury
ireligijności.
Jużtylkotezasygnalizowaneproblemy,nasuwającesporopytań
iwątpliwości,każąuznaćzagadnienieportretutrumiennegozabadaw-
czootwarte.
42WkrótcepopowstaniurękopisuMikołajaKrzysztofaRadziwiłła(1595),pojawiłysięjego
kopie,najpierwpołacinie(1601),anastępnieponiemiecku(1603/1605)ipopolsku(Kra-
43DobrzenieckiT
44Ibidem,s.82,85.
ków,1607).
.1990,s.86–87
.
45Zaledwie20%portretówtrumiennychodpowiadaschematowikompozycyjnemuwize-
runkówrzymskich;DziubkowaJ.1996,s.18.
