Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział5.Rodzajepostępowaniacywilnego
49
skimokreślanojakopostępowaniedobrowolne(iurisdictiovoluntaria).Nazwataprzetrwałado
dziśwniektórychsystemachprawnych(np.wNiemczech-FreiwilligeGerichtsbarkeit),później
pojawiałysięobokniejinneokreśleniatejsferydziałalnościsądu,np.postępowanieniesporne,
zachowawcze,nieprocesowe.Klasycznadziedzinategopostępowaniaobejmowałatakiekategorie
spraw,jak:opiekanadmałoletnimi,zabezpieczenieprawimajątkuosóbnieobecnychizaginio-
nych,uznaniezazmarłego,ubezwłasnowolnienie,przyjmowanieoświadczeńozrzeczeniusię
spadkulubprzyjęciugowprostalbozdobrodziejstweminwentarza,przyjmowanieiogłaszanie
testamentów,udzielanieupoważnieńdodokonywaniaczynnościprawnychosobomograni-
czonymwzdolnościdodziałańprawnych,zatwierdzanie(homologacja)umówprzysposobienia,
awpóźniejszymokresieorzekanieprzysposobienia,przeprowadzaniedziałówspadku,ustana-
wianiekuratelinadspadkiemwakującymitp.Zbiegiemczasu,wmiaręrozwojustosunkówspo-
łecznychigospodarczychorazewolucjiprawacywilnegoiprocesowego,sądomprzekazywano
dalszekategoriesprawdopostępowanianiespornego.
Przyczynątegobyłonietylkopojawianiesięnowychtypówsprawistosunkówprawnych,ale
65
takżeodmiennośćzasad,najakichbyłoopartepostępowanieniespornewporównaniuzpostę-
powaniemspornym(procesem).Funkcjesąduwpostępowaniuniespornymprzyrównywanodo
funkcjiadministracyjnych,podkreślając,żewpostępowaniutymsądmożeipowinienkierować
sięwzględamicelowości.Stądpostępowanietobyłowdużejmierzeopartenadziałaniusądu
zurzędu(np.wzakresieopieki),bezpotrzebyinicjatywyosóbzainteresowanych.Sądmógłpo-
woływaćzurzęduwszelkiedowodydlawyjaśnieniastanufaktycznegoiuwzględniaćwszelkie
okolicznościsprawy,mógłzobowiązaćosobyzainteresowanedoskładaniawyjaśnieńitd.Po-
stępowanieniespornebyłowięcoddawnaopartenazasadzieoficjalnościiinicjatywiesądu
wprzeciwieństwiedopostępowaniaspornego,którewswejklasycznejpostaciprzezdługiokres
byłooparte,awwielusystemachidziśjeszczejestopartenazasadziepełnejdyspozycyjności
iinicjatywiestron.
Tymsiętłumaczy,żewpóźniejszymokresie,wszczególnościnaprzełomieXIXiXXw.,wnie-
którychpaństwachzaczętorozszerzaćramypostępowanianiespornegoiprzekazywaćnadrogę
tegopostępowaniaróżnekategoriespraw,którezistotyswejsąsporne,abywtensposóbpostę-
powaniewtychsprawachwyłączyćspoddziałaniazasadydyspozycyjnościipoddaćzasadzie
oficjalności.
II.Naziemiachpolskichdziedzinapostępowanianiespornegobyłado1945r.normowanaprze-
66
pisamiustawzaborczych,któreniekiedyróżniłysięwistotnysposób;przyjętateżbyłaróżna
nomenklaturategopostępowania(postępowanieniespornewedługproceduryaustriackiej,są-
downictwodobrowolnewedługproceduryniemieckiejipostępowaniezachowawczewedług
proceduryrosyjskiej).Przyczynątakdługiegoutrzymaniasięustawdzielnicowychbyłfakt,że
wokresietymobowiązywałynadalróżneustawyikodeksywniektórychdziałachprawacywil-
negoiwprawierodzinnym,zktórymipostępowanieniespornejestbardzościślezwiązaneido
któregoinstytucjimusibyćdostosowane.
Unifikacjapostępowanianiespornegoniemogławyprzedzićunifikacjiprawacywilnego
irodzinnegoidopierozmomentemjejprzeprowadzeniastałosięmożliwewydanienowych
