Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Rozdział1.Postępowanienieprocesowewstrukturzepostępowaniacywilnego
SystemPrawaProcesowegoCywilnego,red.W.Berutowicz,t.3,Zaskarżanieorzeczeńsądowych,
red.W.Siedlecki,Ossolineum1986
UliaszM.,Kodekspostępowaniacywilnego,t.2,Komentarzdoartykułów506-1217,Warszawa2007
Wstępdosystemuprawaprocesowegocywilnego.Zbiórstudiów,red.J.Jodłowski,Ossolineum1974
ZajączkowskiT.,Ustawywsprawachsądownictwaniespornegoobowiązującenaziemiachzachod-
nichRzeczypospolitejPolskiej,Poznań1925
1.1.Ryshistoryczny
1.1.1.Genezairozwójpostępowanianieprocesowego
Postępowanienieprocesowe(dawniejtakżepostępowanieniesporne;łac.iurisdictio
voluntaria,niem.freiwilligeGerichtsbarkeit,wł.giurisdizionevolontaria)jestjednym
zdwóchzasadniczychtrybówsądowegopostępowaniarozpoznawczegowsprawach
cywilnych,aprzytymhistorycznienajstarszym.Zaczęłosiękształtowaćjużwpra-
wierzymskim,dlaktóregogłównym,arównocześnienajstarszymtrybemrozpo-
znawaniasprawcywilnychbyłwprawdzieproces(iurisdictiocontentiosa),jednak
wniektórychrodzajachsprawjużwewczesnymniewolnictwiezaczęłysiękształto-
waćpewneformyudziałusąduzakładająceszersząwładzęjurysdykcyjną,nieogra-
niczonążądaniamiizarzutamistron.Byłytozwłaszczasprawyzzakresustosun-
kówrodzinnychiopiekuńczych,wtymdotyczącelegalizowaniaadopcji(adoptio),
roztaczaniapieczyprawnejnadmałoletnimiizwalnianiaichzpodległościwładzy
ojcowskiej(emancipatio)czyteżwyzwalanianiewolnika(manumissio).Taforma
działalnościsędziegowprawierzymskim,nazywanapostępowaniemdobrowol-
nym(iurisdictiovoluntaria),polegaławgłównejmierzenawspółdziałaniumagi-
stratury(początkowokonsula,następniepretora,wtympowołanegowIIw.n.e.
pretoradosprawopiekuńczych-praetortutelaris)wformalnymdokonywaniu
pewnychniespornychczynnościprawnychzgodniezwoląuczestnikówpostępo-
wania.Tymsamymurzędowejkontrolipoddanezostałyczynnościprawnedoniosłe
zpunktuwidzeniainteresupublicznego;ichdokumentowaniewramachformalnie
przeprowadzonegopostępowaniazabezpieczałobowiempewnośćobrotuprawnego.
Istotnąrolęwkształtowaniusięiurisdictiovoluntariaspełniałaznanajużwokre-
sieXIItablicinstytucjainiurecessio,którawykształciłasięzpraktykipowstałej
wramachpostępowaniaprocesowego.Polegałanauznaniupowództwaniwelującego
spóroprawoiprowadzącegodouzyskaniazmianystosunkuprawnegozgodnego
zwoląobustron.Tytułprawnyuzyskanywdrodzewspomnianejinstytucjibyłsku-
tecznytakżewobecosóbtrzecich.
Zakresprzedmiotowyjurysdykcjidobrowolnejulegałstopniowejmodyfikacjipole-
gającejnawyłączeniuspodnadzorumagistraturytakichczynności,jakwyzwolenie
niewolnika,wyzwoleniedzieckaspodwładzyojcowskiejczyadopcjadziecka(dodo-
konaniaktórychwystarczałojednostronneoświadczenie),orazobjęciuniątakich