Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wktórymKartezjuszrzucaluźnąuwagę,żewzasadzie,zgodnie
zprawamijegomechaniki,niejestistotne,jakirozważasięstan
początkowywszechświata,ponieważprawaprzyrodywcześniej
czypóźniej,poupływietakiegoczyinnegoczasu,doprowadzą
wkońcudoukształtowaniasiękosmosuidentycznegolubbardzo
podobnegodoaktualnieobserwowanego27.
WprzypadkuzarównoKartezjusza,jakiHobbesa,którego
Leibnizzledwoskrywanąodraząrównieżwzmiankuje,jestto
avantlalettrekosmologicznazasadastatystycznawmechanice,
itakmożebyćwspółcześniezinterpretowana:to,coprawafizy-
kiiwarunkidopuszczają,wkońcufizyczniezostaniewytworzo-
ne-wystarczyjedyniepoczekać,choćbyniewiarygodniedługo.
Wsformułowaniubardziejlogicznym,pomijającymmechaniczną
(kauzalną)interpretacjęracjidostatecznej:to,coniezdarzasię
nigdy(niezachodzącynigdystanrzeczy),jestzistotyniemożliwe.
ZarazpokrytycetezyKartezjuszaLeibnizbezwahaniaprzy-
wołujeSpinozę,któryUwyłożyłtetwierdzeniaznaczniejaśniej",
iwprowadzakluczdoproblemu,toznaczyniebezpiecznejego
zdaniemrozsupłaniereligijnegosplotuetykiikosmologii(to
znaczyeliminacjęprzyczyncelowych):Usątodokładnieopinie
[ł],żesprawiedliwość,pięknoiporządeksąrzeczamicałkowi-
ciewzględnymiwodniesieniudoludzi"
28
.Ironiapoleganatym,
żesplottakijestprzecieżcentralnąteząEtykiSpinozy,aleLeibniz
zdajesobiesprawę,żejeślipozwolisięodzyskaćnaturzejejnie-
skończonąmoc,wówczascałatradycyjnaideateleologiizostanie
zniszczona.
27R.Descartes,PrincipiaPhilosophiae,w:DO,t.VIII,Paris1905,s.103(wyd.pol.:
Zasadyfilozofii,przeł.I.Dąmbska,Kęty2001,s.97).Kartezjuszmazupełnieinne
zdanieniżLeibniz:uważa,żeniemasiętuczegoobawiać,jeślichodziotozałożenie
-Uhicnihiltimendum".Leibniznajwyraźniejuznajetozagroźnąkrótkowzrocz-
ność,którajednymruchemoddajeszachownicęUfilozofiiateistycznej".Jednym
słowem,wUateizmie"tymchodzioto,żeNaturzezostajeoddanamoczupełnie
swobodnegotworzeniawczasie.
28ListLeibnizadoC.Philippa,dz.cyt.,s.283.
physis
19
