Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
15.Ustrójspołeczny
59
waniasięmiastidlategoodIIIw.licznemiastaotoczyłysięsystemamifortyfikacyjnymi.Rozwój
przemysłuwlatyfundiachpozbawiłmiastapodstawowegorynkuzbytuizaczęłysięonechylić
kuupadkowi.Niebezznaczeniabyłtukryzysniewolnictwa,którywywołałubyteksiłproduk-
cyjnychtakżewprzemyślemiejskim.Najogólniejrzeczujmując,głównąprzyczynąupadkużycia
miejskiegobyłozachwianiedotychczasowejrównowagigospodarczejmiędzymiastemawsią,
stanowiącejpodstawępomyślnościgospodarczejcesarstwazapryncypatu.
15.Ustrójspołeczny
NierównościspołecznewRzymiewynikałyzwieluźródeł.Możnamianowiciewyróżnićtrzy
głównekryteriapodziałówspołecznych:
1)kryteriumwolnościosobistej,
2)kryteriumprzynależnościetnicznej,
3)kryteriumnierównościspołecznejopierającesięnaróżnicypołożeniamajątkowegoizawo-
dowegookreślonychgrupspołecznych.
1.Wolniiniewolni.Zpunktuwidzeniakryteriumwolnościcałespołeczeństwodzieliłosięna
wolnychiniewolnych.Ściślerzeczbiorąc,niemożnamówićoróżnicywpołożeniuprawnymmię-
dzywolnymianiewolnikami,gdyżjedyniewolnipodlegaliprawom,aniewolnistalipozawszel-
kimprawem.
Niewolnik,takjaknaogółwinnychpaństwachniewolniczych,byłwRzymierzeczą,którąwłaści-
cielmógłswobodnierozporządzaćjakjakimkolwieknależącymdoniegoprzedmiotemmaterial-
nym.Właścicielmógłniewolnikasprzedać,karać,anawetzabić.Niewolnikniebyłwięcpodmio-
temprawa,lecztylkojegoprzedmiotem,stądteżniemógłnawetzawrzećważnegomałżeństwa,
ajegodziećmidysponowałpan.
Zaczasówcesarstwapojawiłysiętendencjedozłagodzenianajsurowszychzasadokreślających
położenieniewolników,wczymniemałąrolęodegrałochrześcijaństwo.Wprowadzononp.zakaz
dowolnegozabijanianiewolników,znanyjużdużowcześniejwAtenach.Rozszerzyłysięrównież
możliwościwyjściazestanuniewolnictwaprzezwyzwolenie.Wyzwalanieniewolnikówstałosię
zczasemzjawiskiemnatylemasowym,żejegoskutkizaczęłysięgłębokoodbijaćnażyciugo-
spodarczymkraju,tymbardziejżerównocześniezmniejszałsięnapływniewolnikówzterenów
podbitych.Położenieprawnewyzwoleńcaniebyłorównepołożeniuczłowiekawolnego.
Wspominaliśmyjuż(14)ostosowanymwRzymiesystemiekolonatu,tj.osadzaniunadziałkach
gruntówpańskichchłopówjakotzw.kolonów.Prowadzilionigospodarkęnawłasnyrachunek
wzamianzaokreśloneświadczenia.Rekrutowalisięspośródwyzwoleńców,niewolników,atakże
chłopówwolnych.Koloniniecieszylisiępełnąwolnością,bylibowiemdziedzicznieprzywiązani
dogleby,tzn.niemieliprawaopuścićuprawianegogruntu.Zdrugiejjednakstronyrównieżpan
niemiałprawawyrugowaćichzziemi.Kategoriakolonówstanowiławięcgrupęludnościpółwol-
nej.Instytucjakolonatu,wyrosłazkryzysugospodarkiopartejnaniewolnictwie,stanowiłaetap
34
35
