Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.WPROWADZENIE
15
chołkowe,występująceupoczątkuparowuoraz
stokoweidenne,wykształconeodpowiedniona
zboczuiwdnieparowu.Tworząceukładschodko-
wyformysąteżokreślanejakobruzdykaskadowe
(Reniger1959).
Debrzawystępujenastromymstokulubzboczu
większejdolinki(np.parowu),aletakże,jakwska-
zująJaroszewskiiin.(1985),wlejuŹródłowymlub
wnajwyższym,ponadŹródłowymodcinkudoliny.
Powstajewwynikuintensywnejinajczęściejkrót-
kotrwałejerozjilinijnej(wąwozowej),którejtowa-
rzyszyeworsjadna,aleteżspełzywanielubosy-
pywaniezboczy.Wpowstaniuniektórychdebrzy
istotnąrolęodgrywarównieżerozjaśródpokrywo-
wa(Starkel1960).
Debrzekształtująsięwpiaszczysto-gliniastych
osadachstokowych,atakżewgruzowo-piaszczy-
stychzwietrzelinach(Starkel1960).Wstosunku
dowąwozówsąformamidrobniejszymi,zreguły
nierozgałęzionymiiowiększymspadkudna.Wdal-
szymetapierozwojumogąsięprzekształcić-wza-
leżnościodprzemianycharakteruprocesównaich
zboczachzarównowparowylubwądoły,jakimałe
dolinkiwciosowezestałymlubokresowymodpły-
wem(Pietkiewicz,Żmuda1973;Jaroszewskiiin.
1985).
Ryc01050Debrzanazboczuparowu(DolinaDolnejWi-
sły,okoliceChełmna)
Fig01050RaVine(Pol.debrza)inflat-bottomedgullyslope
(LowerVistulaValley,ChełmnoVicinity).smallgully
withadry,VerynarrowanduneVenbottom
DolinkawciosowatoV-kształtnerozcięcie,
oznacznym,alebardziejwyrównanym(wstosun-
kudodebrzy)spadkudna.Wositychformzregu-
łypłynieciekodprowadzającywodygruntowelub
Źródliskowe(ryc.1.6).Formytakie,głębokowcięte
wstrefykrawędziowemogądrenowaćgłębszepo-
ziomywodonośne.Mająwówczascharakterdoli-
nekdrenażowych.Dolinkiwciosoweczęstosącha-
rakterystycznąformązwiązanązodmłodzeniem
dolinekpóŹnoglacjalnych(Niewiarowski1968a)
istarszychholoceńskich(Churskaiin.1967).
Ryc01060Dolinkawciosowazdrobnymciekiemzasila-
nymwodamipodziemnymi(BasenUnisławski)
Fig01060śmallV-shapedValleywithsmallgroundwater
stream(UnisławBasin)
Spośróddolinekwyróżniasięwądół,czylimałą,
okresowoodwadnianąformędolinnąopłaskim,
zwyklepodmokłymigrząskimdnie,wobrębie
któregozazwyczajpełzniepowolibłotnistygrunt
(ryc.1.7).Porazpierwszyformytegotypuzostały
rozpoznaneiopisanewSudetachpodnazwąTilke
(Stratil-Sauer1931).Wyróżniającymsięichele-
mentemmorfologicznymjestdno,wyraŹnieogra-
niczonedolnymzałamaniemzboczy.Tentypdo-
linkipowstajenajczęściejzprzeobrażeniadebrzy
(Klimaszewski1978)lubmałejdolinkiwciosowej
(Jaroszewskiiin.1985).Terminemtymposługują
sięteżzarównoDorywalski(1958),nazywający
taknieckizzaorania,jakiLach(1984),określający
tymsposobemzaawansowanestadiumrozwojowe
